Οι Αρχαιολογικοί και Ιστορικοί Χώροι – Μνημεία
Στο Δήμο Τριφυλίας υπάρχουν σημαντικοί αρχαιολογικοί και ιστορικοί χώροι που η ανάδειξη και κατάλληλη προβολή τους μπορεί να προκαλέσουν το τουριστικό ενδιαφέρον για την περιοχή και να συμβάλλουν θετικά στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.
Οι χώροι αυτοί εμφανίζονται παρακάτω και ανά Δημοτική Ενότητα.
Δημοτική Ενότητα Αετού:
Αρχαιολογικός χώρος στο λόφο Στυλάρι (Αρχαία Πολίχνη), με λείψανα αρχαίας οχύρωσης και αρχαία οικοδομικά λείψανα στο λόφο Στυλάρι, Κοπανάκι.
Δημοτική Ενότητα Αυλώνος:
Αρχαιολογικός χώρος στο Βουνάκι (Αρχαίος Αυλών)
Αρχαιολογικός χώρος στο Βουνάκι (Αρχαίος Αυλών) μαζί με την παράκτια και τη θαλάσσια περιοχή, με ευρύματα λειψάνων αρχαίας οχύρωσης και αρχαία οικοδομικά λείψανα στη θέση «Αγιαννάκης» της τ.κ Ελαίας
Το Πέτρινο Γεφύρι επί του ποταμού Νέδα στη τ.κ Πλατανίων επί του ποταμού Νέδα.
Αλώνι (Αγροτική Οικονομία) και Πηγάδια (Συστήματα Ύδρευσης) στον οικισμό Πτέρης.
Δημοτική Ενότητα Γαργαλιάνων:
Αρχαιολογικός χώρος (παραλίας) στη θέση «Διαλισκάρι»
Αρχαιολογικός χώρος (παραλίας) στη θέση «Διαλισκάρι» με τμήματα κτιρίου (υστερορωμαϊκή έπαυλη) ψηφιδωτά δάπεδα, λουτρά στο Διαλισκάρι, τκ Μαραθουπόλεως. Διαλισκάρι: Σε απόσταση 6 χιλιομέτρων δυτικά των Γαργαλιάνων και 2 χιλμ. νοτίως του Μαράθου, στην ακτή, όπου και το “Λιμανάκι” του Διαλισκαριού. Αρχαίο πόλισμα, που ο ερευνητής της περιοχής Γυμνασιάρχης κ. Σωτ. Λυριτζής το ταυτίζει με την αρχαία Έρανα τού Στράβωνος (Βλ. ΙΔΙΟΥ. Η αρχαία πόλη της Δυτικής Μεσσηνίας Έρανα, σε περ. “Πλάτων”, τόμ. 21, Έτ. ΚΑ’, τεύχη 41 – 42, σελ. 178). Ο Νάταν Βαλμίν, που έχει επί τόπου μελετήσει τα αρχαία λείψανα του Διαλισκαριού έχει αποφανθεί: “Έχω πολύ φθάσει να βλέπω εις τα εν Διαλισκαρίω ερείπια την αρχαία Έραναν”. Σώζονται ερείπια ρωμαϊκής πιθανότατα οικοδομής με ψηφιδωτό δάπεδο και πλακόστρωτες αυλές και δωμάτια. Δύο κίονες μαρμάρινοι με ραβδώσεις, δύο κιονόκρανα Ιωνικού ρυθμού, δέκα βάσεις ιωνικών κιόνων και πλήθος από θραύσματα μαρμάρων κ.α. Σε απόσταση 50 μόλις μέτρων νοτιοανατολικά του “Λιμανιού Διαλισκάρι” το ναΐδριο Άγιος Νικόλαος. Το έχτισαν διασωθέντες ναυαγοί κατά το 1900. (Βλ. για “Πρώτη” και “Διαλισκάρι” περισσότερα στη μελέτη Διον. Ι. Δημάκη “Πρώτη – Διαλισκάρι”, σε “Μεσσηνιακό Έτος 1938”, εκδ. Συλλόγου Προς Διάδοση Γραμμάτων Καλαμάτας, σελ. 81 – 93). Επίσης στο βιβλίο “Γαργαλιάνοι” του Σωτ. Λυριτζή έκδοση 2000 Δήμου Γαργαλιάνων.
Τάφοι Τραγάνας
Τάφοι Τραγάνας: Βρίσκονται νότια των Γαργαλιάνων σε απόσταση 10 χλμ. κοντά στον οικισμό της Τραγάνας. Ανήκουν στη εποχή του Νέστορα.
Δημοτική Ενότητα Κυπαρισσίας:
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΣΤΟ ΛΟΦΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑΣ
Οι “Μυκήνες της Δυτικής Πελοποννήσου”
Σε ένα τοπίο που αναδύει το βάθος της ιστορίας του και μεταδίδει μια υπόκωφη γοητεία υψώνεται ο απρόσιτος από τρεις πλευρές και οχυρωμένος από την τέταρτη πλευρά λόφος της Περιστεριάς. Απέχει 1 με 1,5 χλμ. βόρεια από το χωριό Μύρο, βορειοανατολικά της Κυπαρισσίας.
Ο Σπυρ. Μαρινάτος, ο πρώτος ανασκαφέας του, τον αποκάλεσε “Μυκήνες της Δυτικής Πελοποννήσου” για τον πλούτο και την πυκνότητα των ευρημάτων του. Χρυσοφόροι θολωτοί τάφοι, σπίτια, ένα ανάκτορο που έρχονται στο φως από τον καθηγητή της αρχαιολογίας Γ. Κορρέ απλώνονται στην κορυφή του λόφου.
Η Περιστεριά και οι γύρω λόφοι είχαν κατοικηθεί από τους Μεσοελλαδικούς χρόνους, δηλαδή από τον 20ό μέχρι και τον 17ο αιώνα π.Χ. Κομμάτια αγγείων και εργαλείων δείχνουν ότι η περιοχή είχε χρησιμοποιηθεί και ακόμη παλαιότερα.
Όλα τα ευρήματα της Περιστεριάς εκτίθενται και φυλάσσονται στο Μουσείο της Χώρας.
AΝΩ ΠΟΛΗ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑΣ
Η Κυπαρισσία ή Αρκαδιά σύμφωνα με την παλαιότερη ονομασία της, αναπτύσσεται αμφιθεατρικά στις υπώρειες του όρους Ψυχρό ή Αιγάλεω μέχρι τη θάλασσα συνδυάζοντας ημιορεινό γεωφυσικό ανάγλυφο και παραθαλάσσια θέση.
Λόγω της επίκαιρης θέσης της η περιοχή γνώρισε συνεχή κατοίκηση ήδη από την ομηρική περίοδο. Ο Όμηρος πρώτος αναφέρει την Κυπαρισσία μεταξύ των πόλεων της Πελοποννήσου (Ιλιάδα, ραψωδία β, στ. 593) που συνεισφέρουν πλοία στον πόλεμο κατά της Τροίας.
Κατά τους βυζαντινούς χρόνους η πόλη κατοικήθηκε από πλήθη Αρκάδων που εγκαταστάθηκαν εκεί πιεζόμενα από τις επιδρομές των Σλάβων στην Πελοπόννησο και εξελίχθηκε σε σημαντικό εμπορικό κόμβο. Από τον 1204 και μετά η Κυπαρισσία καταλαμβάνεται από τους Φράγκους της Δ΄ Σταυροφορίας ακολουθώντας τη μοίρα της ευρύτερης περιοχής της νότιας Πελοποννήσου. Στην περίοδο της Α΄ Τουρκοκρατίας (1459-1685) η πόλη γνωρίζει οικονομική άνθηση και συνακόλουθα οικιστική ανάπτυξη.
Η Άνω Πόλη της Κυπαρισσίας είναι κτισμένη στους πρόποδες ενός μικρού λόφου τον οποίο στεφανώνουν τα ερείπια του κάστρου της πόλης. Πρόκειται για έναν ιστορικό οικισμό με καλντερίμια και παλιούς λιθόστρωτους δρόμους, που αποτελούν ένα εντυπωσιακό σε μήκος οδικό δίκτυο φτιαγμένο γύρω στο 1500- 1600 από ντόπια λαξεμένη πέτρα. Σε κάποια σημεία τους τα δρομάκια αυτά φτάνουν σε πλάτος τα 10 μέτρα. Τα μεσαιωνικά σοκάκια και τα παλιά αρχοντικά συνθέτουν ένα μοναδικό σκηνικό που συμπληρώνεται από το κάστρο, έργο των Βυζαντινών χρόνων.
Ο οικισμός της Άνω Πόλης διατηρεί σε κάποιο βαθμό την πολεοδομική οργάνωση μιας τυπικής πόλης όψιμης μεταβυζαντινής εποχής διαθέτοντας πυκνή δόμηση, στενά σοκάκια και λιθόστρωτους δρόμους. Μέσα στον οικισμό σώζονται ενδιαφέροντα δείγματα οικιών, εκκλησιαστικά μνημεία, κοσμικά κτίρια, κρήνες κ.ά. Τα έργα υποδομής που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο της κυριαρχίας των Οθωμανών μαρτυρούνται από διάφορα ερείπια κτιρίων δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα. Τα σπίτια του οικισμού της Άνω Πόλης είναι συνήθως διώροφα, κεραμοσκεπή με δίρριχτες ή τετράρριχτες στέγες και ορθογώνια ανοίγματα με ξύλινα κουφώματα.
Το 1998 η Άνω Πόλη Κυπαρισσίας, που περιλαμβάνει το μεσαιωνικό κάστρο, χαρακτηρίστηκε από το υπουργείο Πολιτισμού αρχαιολογικός χώρος
Ιερά Μονή Κατσιμικάδας, Μοναστηριακό Συγκρότημα, Θρησκευτικός χώρος.
Δημοτική Ενότητα Τριπύλης:
1. Παλαιόκαστρο, Κάστρο / Φρούριο, Αμυντικό Συγκρότημα στο Λαντζουνάτο.
2. Καθολικό διαλελυμένης Ιεράς Μονής Αγίου Νικήτα, Μοναστηριακό Συγκρότητα, Ιερός Ναός Θρησκευτικός, Θρησκευτικός Χώρος, στο Σελλά στη θέση «Ιερά Μονή Αγίου Νικήτα»
Δημοτική Ενότητα Φιλιατρών
ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΛΗΨΗΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ – Ο ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟΣ ΣΩΖΟΜΕΝΟΣ ΣΤΑΥΡΕΠΙΣΤΕΓΟΣ ΝΑΟΣ
ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ
Ο Ι.Ν. Ανάληψης Του Σωτήρος είναι ο αρχαιότερος σταυρεπίστεγος, μονόκλιτος ναός στον Ελλαδικό χώρο. Βρίσκεται μέσα σε ελαιώνα και πάνω σε έναν μικρό λοφίσκο, δύο περίπου χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της πόλης των Φιλιατρών. Χρονολογείται στο τρίτο τέταρτο του 13ου αι. Το μνημείο έχει κηρυχθεί «ως ιστορικόν διατηρητέον μνημείον το σταυρεπίστεγον ναΰδριον Αναλήψεως Φιλιατρών».
Πρόκειται για μονόροφο κτίσμα με εξωτερικές διαστάσεις 5,98 μ. μήκος και 4,20 μ. πλάτος, και μέγιστου ύψους 5.10 μ. με τοιχοποιία πάχους 65-70 εκ.. Στις τοιχογραφίες του διακρίνονται ανδρικές και γυναικείες μορφές αγίων και στην ανατολική καμάρα του ιερού σώζεται το κάτω μέρος της παράστασης της Ανάληψης, που εικονογραφείται συνήθως σ’ αυτόν τον χώρο. Στο χώρο της πρόθεσης σώζεται η Άκρα Ταπείνωση και στην κόγχη του Ιερού η Παναγία Βρεφοκρατούσα.
Δ.Ε. ΦΙΛΙΑΤΡΩΝ: ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΣΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ
Σε απόσταση 12 χλμ. ανατολικά των Φιλιατρών, στη δυτική πλαγιά του όρους Αιγάλεω βρίσκεται το χωριό Χριστιάνοι (ή Χριστιανούπολη). Στο κέντρο των Χριστιάνων δεσπόζει επιβλητικά ο βυζαντινός ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους βυζαντινούς ναούς της Ελλάδας και ένα από τα πιο γνωστά και εντυπωσιακά μνημεία της Πελοποννήσου.
Έχει διατυπωθεί άποψη ότι ο εν λόγω ναός ήταν ο καθεδρικός ναός της Μητρόπολης Χριστιανουπόλεως, η οποία ιδρύεται από τον Αλέξιο τον Κομνηνό το 1083 και μνημονεύεται στις γραπτές πηγές για πρώτη φορά το 1086.
Ο ναός, που χρονολογείται στις αρχές του 12ου αι., ανήκει από άποψη αρχιτεκτονικής τυπολογίας, στους σύνθετους οκταγωνικούς με νάρθηκα και τριμερές Ιερό Βήμα. Στη σημερινή του μορφή όμως παρουσιάζει σημαντικές διαφορές από το συνήθη οκταγωνικό τύπο. Η ιδιαιτερότητα του ναού ως προς τον τύπο των σύνθετων οκταγωνικών ναών έγκειται στην ασύμμετρη στήριξη του τρούλου προς τα ανατολικά και στην τριμερή αντί πενταμερή μορφή του Ιερού. Αποτελείται από έναν ενιαίο χώρο που καλύπτεται από τον τεράστιο τρούλο και που είναι και το βασικό του χαρακτηριστικό και τους περιβάλλοντες αυτού χώρους.
Η κατασκευή του μαρτυρά την παρουσία έμπειρου οικοδομικού συνεργείου με εξειδικευμένες τεχνικές γνώσεις.
Στο ναό έχουν εντοπιστεί αρχιτεκτονικά γλυπτά σε 2η χρήση τα οποία χρονολογούνται στην κλασική και ρωμαϊκή εποχή. Από το ζωγραφικό διάκοσμο σώζονται ελάχιστες τοιχογραφίες που χρονολογούνται στο 12ο αι.
Ναϋδριον Αναλήψεως, Ιερός Ναός, Χριστιανικός, Θρησκευτικός χώρος.
Ο Ναός της Αναλήψεως του Σωτήρος: Ο Ι.Ν. Ανάληψης Του Σωτήρος βρίσκεται μέσα σε ελαιώνα , δύο περίπου χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της πόλης των Φιλιατρών του Ν. Μεσσηνίας. Το μνημείο έχει κηρυχθεί με την Υ.Α. 85460/3986/4433/26-11-1958 ΦΕΚ 335/Β/11-12-1958, βάσει του άρθρου 52 του Κ.Ν. 5351/1932 <<Περί Αρχαιοτήτων >>.Στο κείμενο της κήρυξης αναφέρεται : <<Χαρακτηρίζομεν ως ιστορικόν διατηρητέον μνημείον το σταυρεπίστεγον ναΰδριον Αναλήψεως Φιλιατρών>>. Είναι ο αρχαιότερος σταυρεπίστεγος, μονόκλιτος ναός της κατηγορίας Α3 στον Ελλαδικό χώρο.
Πρόκειται για μονόροφο κτίσμα διαστάσεων 4.10Χ6.65 μ. και μέγιστου ύψους 5.10 μ. με τοιχοποιία πάχους 65-70 εκ. Η κάλυψη γίνεται με δύο άνισες καμάρες, μια πλατειά κατά μήκος του ναού (πλάτους 2.30μ. και ύψους 3.70μ.) και μία στενότερη εγκάρσια (πλάτους 1.30μ. και ύψους 4.70μ.). Η λιθοδομή εξωτερικά είναι δομημένη κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα εκτός της δυτικής πλευράς που το ακολουθεί μόνο στα πολύ χαμηλά του σημεία, σπαράγματα της αρχικής φάσης του μνημείου. Η δυτική πλευρά, το νοτιοδυτικό τμήμα της νότιας πλευράς και η ανωδομή της εγκάρσιας καμάρας αποτελείται από μικρούς ακατέργαστους λίθους ίδιας γεωλογικής σύστασης με το πέτρωμα που
ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΩΝΤΑΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΟΜΟΡΦΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Ποταμός Νέδα
Η Νέδα, το φυσικό σύνορο της Μεσσηνίας με την Ηλεία, εκβάλλει στον κόλπο της Κυπαρισσίας δημιουργώντας στο πέρασμά της ένα μοναδικό καλειδοσκόπιο από χαράδρες, πεδιάδες, καταρράκτες και σπηλιές.
Το φαράγγι της Νέδας, το οποίο διασχίζει κι ο ομώνυμος ποταμός, αποτελεί μια σπάνια και συνάμα ανεξερεύνητη μέχρι πρόσφατα γωνιά της Ελληνικής φύσης. Οι συνεχείς εναλλαγές του τοπίου, η πλούσια βλάστηση, οι τεράστιες ποταμίσιες πέτρες μέσα στα ανοιχτοπράσινα νερά κι οι επιβλητικοί βράχοι, κάνουν το πέρασμά της αληθινή πρόκληση, αλλά και απόλαυση για τον επισκέπτη.. Το φαράγγι γίνεται προσπελάσιμο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ την ομορφιά του τοπίου συνθέτουν ελαιώνες, συκιές, πλατάνια, αγριοβελανιδιές και πουρνάρια. Σε διάφορα σημεία της πορείας υπάρχουν συνολικά τρεις καταρράκτες που καταλήγουν σε μικρές κολυμπήθρες. Αποτελεί πόλο έλξης τουριστών, ορειβατικών και περιπατητικών ομάδων, φυσιολατρικών ομίλων και τοπικών φορέων.
Αρκαδικός ποταμός
Μοναδικές ομορφιές κρύβει για τους φυσιολάτρες το πέρασμα του Αρκαδικού Ποταμού. Ένα πανέμορφο δίτοξο γεφύρι χτισμένο τη δεκαετία του 1880 με τη χαρακτηριστική καφεκίτρινη πέτρα της περιοχής, γεφυρώνει τον Αρκαδικό ποταμό ή Σελλέϊκο ποτάμι.
Δάσος Ελαίας
Το Δάσος της Ελαίας είναι ένα από τα τελευταία παράκτια δάση στην Ελλάδα. Οι θαλάσσιες χελώνες έφτιαξαν 1452 φωλιές το καλοκαίρι του 2013 και οι κατασκηνωτές από όλη την Ευρώπη ξεπέρασαν τους 2000.
Καταρράκτες Βάλτας
Κοντά στην Τ.Κ. Βάλτας, 5 χλμ. βόρεια των Γαργαλιάνων, βρίσκεται το δάσος της Βάλτας, όπου το διασχίζει ποτάμι με πανέμορφους καταρράκτες και λίμνες που δημιουργούνται στις όχθες του. Παράλληλα με το ποτάμι διασχίζει το δάσος και το παλιό μονοπάτι, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι της Βάλτας και της γύρω περιοχής ως πέρασμα για να φτάσουν στα Φιλιατρά. Στον απέναντι λόφο που ονομάζεται Καστράκι έχουν ανακαλυφθεί ίχνη προϊστορικού οικισμού και ένας τύμβος με κιβωτιόσχημους τάφους, που δεν έχει ακόμα ανασκαφεί.