Δημοτικές Ενότητες

Γεωγραφικά – Δημογραφικά στοιχεία

Η ΔΕ Αετού βρίσκεται στα βορειοανατολικά του Δήμου. Έχει έκταση 94.850 τ.χλμ. Είναι η 5η κατά σειρά, σε έκταση και πληθυσμό Δημοτική Ενότητα του Δήμου με 1.915 μόνιμους κατοίκους (Απογραφή
2011) και χαρακτηρίζεται ως πεδινή.

Έχει, σύμφωνα με την Απογραφή του 2011, υποστεί μείωση του πληθυσμού της κατά 16,92% σε σχέση με τον πληθυσμό της Απογραφής του 2001 (2.305 κάτοικοι). Η πυκνότητα του πληθυσμού είναι μειωμένη κατά 4% σε σχέση με την πυκνότητα του πληθυσμού, σύμφωνα με την Απογραφή του 2001 και κατέχει την 4η κατά σειρά θέση στο Δήμο με 20,37 κατοίκους ανά τ.χλμ.

Λοιπά στοιχεία

Η Δημοτική Ενότητα (Δ.Ε) Αετού καταλαμβάνει το Βορειοανατολικό τμήμα του Δήμου και περιλαμβάνει έντεκα Τοπικές Κοινότητες. Στις περισσότερες τοπικές κοινότητες της Δ.Ε δραστηριοποιούνται πολιτιστικοί σύλλογοι αναπτύσσοντας έντονη πολιτιστική δραστηριότητα. Επίσης υπάρχει αθλητικός σύλλογος ΔΙΑΓΟΡΑΣ ΚΟΠΑΝΑΚΙΟΥ. Στη Δημοτική Ενότητα Αετού λειτουργούν Δημοτικός παιδικός σταθμός , Νηπιαγωγείο και Δημοτικό Ιστορικά, θρησκευτικά και πολιτιστικά μνημεία καταγράφονται στις τοπικές κοινότητες που ακολουθούν. Μεγάλη η συνεισφορά της περιοχής στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες 1821, Βαλκανικοί Πόλεμοι, 1940.

Στα Κοντοβούνια (Βαρυμπόπι, Μαλίκι, Σαρακινάδα) τα λαμπρά, το στέκι των παλικαριών, της λευτεριάς ανάσα. Απέναντι τα Σουλιμοχώρια τα απόρθητα και αδούλωτα (Ριπέσι, Πιτσά και Κοπανάκι).

ΤΑ ΚΟΝΤΟΒΟΥΝΙΑ
“ Τα Κοντοβούνια τα λαμπρά και τα Σουλιμοχώρια
δε λογαριάζουν μπέηδες ,Μπραήμ δε προσκυνάνε …..”

Ο Τέως Δήμος Αετού ήταν Δήμος του Νομού Μεσσηνίας που συστάθηκε με το πρόγραμμα Καποδίστριας με τη συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής, που αποτέλεσαν στη συνέχεια τα
δημοτικά διαμερίσματα του δήμου. Λειτούργησε την περίοδο 1999-2010 όπου και καταργήθηκε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης Ν.3852/2010, εντάχθηκε στο νέο Δήμο Τριφυλίας και
ονομάστηκε Δ.Ε. Αετού. Την ονομασία του έχει λάβει από τον ομώνυμο οικισμό του Αετού. Καταλαμβάνει έκταση 94.850 στρεμμάτων στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού και έχει (μόνιμο) πληθυσμό 1.915 κατοίκους σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του έτους 2011.
Η έδρα του τέως Δήμου Αετού ήταν το Κοπανάκι.

Στη Δ.Ε Αετού περιλαμβάνονται οι εξής 11 Κοινότητες με τους οικισμούς και συνοικισμούς τους:

1) Τ.Κ Κοπανακίου
– Το Κοπανάκι
– Ο Άγιος Δημήτριος (οικισμός)
– Το Ριζοχώρι ( οικισμός)
– Ο Αγιάννης ( οικισμός)
– Τα Τρουπακέικα ( συνοικισμός)
– Στυλάρι ( οικισμός)

2) Τ.Κ Αγριλίας Τριφυλίας
– Η Νέα Αγριλιά

3) Δ.Κ Αετού
– Ο Αετός

4) Τ.Κ Αρτικίου
– Το Αρτίκι

5) Τ.Κ Γλυκορριζίου
– Το Γλυκορρίζι

6) Τ.Κ Καμαρίου
– Το Καμάρι

7) Τ.Κ Κεφαλόβρυσης
– Η Κεφαλόβρυση
– Τα Τσερτσαίικα ( συνοικισμός)

8) Τ.Κ Κρυονερίου
– Το Κρυονέρι

9) Τ.Κ Μοναστηρίου
– Το Μοναστήρι

10) Τ.Κ Πολυθέας
– Η Πολυθέα

11) Τ.Κ Σιτοχωρίου
– Το Σιτοχώρι

1) T.K ΚΟΠΑΝΑΚΙOY:

Το Κοπανάκι είναι κωμόπολη του Δήμου, διαθέτει εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο με το ΦΕΚ 331Α/25-11-1952. Με το πρόγραμμα Καλλικράτης διοικητικά υπάγεται στο Δήμο Τριφυλίας, ενώ με το
Πρόγραμμα Καποδίτριας ήταν έδρα του Δήμου Αετού. Απέχει από την έδρα του Δήμου Τριφυλίας, Κυπαρισσία 20 χιλιόμετρα και από την πρωτεύουσα του Νομού, Καλαμάτα 50 χιλιόμετρα.
Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 το Κοπανάκι έχει 1081 κατοίκους σύνολο με τους οικισμούς και συνοικισμούς. Απέχει 15 χιλιόμετρα από τις ακτές, το υψόμετρο του είναι 180 μέτρα. Στο Κοπανάκι λειτουργούν οι παρακάτω σχολικές μονάδες: Ένα 6/θέσιο δημοτικό σχολείο με ολοήμερο, ένα 1/θέσιο νηπιαγωγείο και 1 παιδικός σταθμός. Επίσης λειτουργεί Αστυνομικό Τμήμα, Αγροτικό Ιατρείο, το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι», Δημοτική βιβλιοθήκη. Στο χωριό υπάρχει σιδηροδρομικός σταθμός που όμως έχει σταματήσει να λειτουργεί. Το χωριό έχει αθλητική δραστηριότητα αφού υπάρχει αθλητικό σωματείο με την ονομασία «Διαγόρας Κοπανακίου», ο οποίος έχει ως έδρα το δημοτικό γήπεδο του χωριού χωρητικότητας 100 ατόμων. Το χωρίο κατά την διάρκεια του Β΄ΠΠ ήταν αρχικά υπό Ιταλική και εν συνεχεία Γερμανική κατοχή. Η περιοχή ήταν μια από της πρώτες στις οποίες οργανώθηκαν αντιστασιακές οργανώσεις. Στο σταφιδόσπιτο (ΑΣΟ Κοπανακίου) που βρίσκεται στο Κοπανάκι ιδρύθηκε τις αρχες Ιουλίου του 1941 η Νέα Φιλική Εταιρία βόρεια Τριφυλίας, η οποία μισό χρόνο αργότερα συντάχθηκε με το ΕΑΜ. Επίσης στο Κοπανάκι κάθε Κυριακή λειτουργεί το Κυριακάτικο Παζάρι που έχει νομοθετηθεί σύμφωνα με το Ν.3557/2007 ΦΕΚ 100Α/14-5-2007, και αποτελεί πολιτισμικό, εμπορικό , κοινωνικό γεγονός όλου του Νομού.Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν Άνω Κοπανάκι 1555 κάτοικοι και κάτω Κοπανάκι 428 κάτοικοι σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.

ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ:

Είναι οικισμός του Κοπανακίου με 31 κατοίκους.

ΡΙΖΟΧΩΡΙ (ΛΑΠΙ τούρκικο όνομα).

Ένα μικρό χωριό πλησίον του Κοπανακίου, με 60 κατοίκους. Ο Ναός του κοιμητηρίου Αγίου Νικολάου Ριζοχωρίου – Κοπανακίου είναι κτισμένος στα τέλη του 10ου προς 11ου αιώνα. Εντάσσεται σε μια ιδιαίτερη ομάδα ναών με κοινά μορφολογικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά. Έχει το υπέροχο εξωκλή σι της Παναγίας στο Άνω Λάπι. Σε απόσταση περίπου 2 χιλιομέτρων της εκκλησίας στη θέση «Κουρόρα» υπάρχει χώρος με μνημείο ( σταυρός) εις μνήμη των 7 λαπαίων πεσόντων σε μάχη εναντίον των στρατευμάτων του Ιμπραήμ Πασά στις 22 Απριλίου 1827.

ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ:

Ο οικισμός αυτός κατ’αρχήν αποτέλεσε οικισμό της Κοινότητας Κάτω Λάπης μέχρι το 1924. Από το 1924 μέχρι το 1951 υπαγόταν στην Κοινότητα Άνω Κοπανακίου και μετά την κατάργηση και αυτής της κοινότητας υπήχθη στην Κοινότητα Κοπανακίου που μετέπειτα εξελίχθηκε σε Δήμο Αετού, μέχρι το 2010 οπότε τότε υπήχθη στο Δήμο Τριφυλίας. Κατά την απογραφή που έγινε το 1961 ευρέθησαν 76 κάτοικοι. Στην απογραφή του 2011 βρέθηκαν 5κάτοικοι.

ΤΡΟΥΠΑΚΕΪΚΑ

Μικρός οικισμός του πρώην Δήμου Αετού, που σήμερα υπάγεται στον Καλλικρατικό Δήμο Τριφυλίας, με 17 κατοίκους.

ΣΤΥΛΑΡΙ:

Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου βορειοανατολικά του Κοπανακίου υπάρχει ο λόφος Στυλάρι πάνω στον οποίο βρίσκεται ο ομώνυμος οικισμός. Στον λόφο σώζονται τμήματα τειχών αλλά και οχυρώσεων που χρονολογούνται ανάμεσα στον -6ο αιώνα και τον -4ο αιώνα. Πιθανόν να ήταν οχύρωση των Μεσσηνίων κατά τους Μεσσηνιακούς πολέμους ή μπορεί να οικοδομήθηκε αργότερα όταν τον -4ο αιώνα η Μεσσηνία ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη. Η δεύτερη εκδοχή φαίνεται να είναι και η πιο πιθανή καθώς το σωζόμενο τμήμα του οχυρωματικού πύργου παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με τους αντίστοιχους πύργους της Αρχαίας Μεσσήνης που κατασκευάστηκαν μετά την απελευθέρωση των Μεσσήνιων από τους Σπαρτιάτες το -369. Ειδικά σε ένα σημείο της αρχαίας ακρόπολης του Κοπανακίου ο εντυπωσιακός οχυρωματικός πύργος σώζεται σε καλή κατάσταση και σε ύψος αρκετών μέτρων.Το Στυλάρι έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος από το 1994 και προστατεύετε δια νόμου. Ο σύγχρονος οικισμός που υπάρχει στον λόφο αποτελείται κυρίως από παλιά πέτρινα σπίτια μισογκρεμισμένα, κτισμένα στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Αυτό που προκαλεί το ενδιαφέρον είναι ότι εκτός από τα παλιά ερειπωμένα σπίτια εντός του αρχαιολογικού χώρου, υπάρχουν και νεότερα (ανακαινισμένα και κατοικήσιμα).

2) T.K ΑΓΡΙΛΙΑΣ (ΝΕΑ):

Η Αγριλιά βρίσκεται σε υψόμετρο 188 μ. Σήμερα το χωριό έχει 59 κατοίκους. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 268 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα

.

3) Δ.Κ ΑΕΤΟΥ:

Bρίσκεται σε υψόμετρο 400 μέτρων και απέχει από την Καλαμάτα 50 χιλιόμετρα. Ο Αετός υπήρξε κεφαλοχώρι με μεγάλη ιστορία που ξεκινά από την αρχαιότητα. Διακρίνεται από μεγάλες αγροτικές εκτάσεις και δάση. Τα πλούσια νερά του Κεφαλόβρυσου δίνουν ζωή και προσφέρουν “ευδαιμονία” στους κατοίκους και τους επισκέπτες του χωριού. Στο χωριό βρίσκεται η “παλιά εκκλησία”, ναϊδριο της Παναγίας που χτίστικε περίπου το 10(ο) αιώνα σε θεμέλια αρχαίου ναού. Ακριβώς δίπλα βρίσκεται ο καθεδρικός ναός του Αγίου Δημητρίου που κτίσθηκε περίπου το 1825. Το συγκεκριμένο Δ.Δ. είναι συνδεδεμένο με ιδιαίτερα σημαντικά γεγονότα της ιστορίας μας από την αρχαιότητα έως σήμερα. Υπάρχουν «ίχνη» της αρχαίας ιστορίας του τόπου μας που αποτυπώνονται και στο Παλιόκαστρο, και
στα πελασγικά τείχη δίπλα από την εκκλησία, και στο όνομα του βουνού Πύλα (το δωρικό α είναι το αττικό η, δηλ. Πύλη). Στον Αετό δόθηκε η ιστορική μάχη των τουρκικών στρατευμάτων υπό τον Τουραχάν το 1454 στη θέση Πλατανάκια (εφ. «Νέα» Καλαμάτας 16/10/39).

Το 1647 ο Αετός καταστράφηκε από τους Τούρκους μαζί με τη γειτονική Δροσοπηγή (Βιδίσοβα). Σε όλη την προεπαναστατική περίοδο υπήρξε το ανυπόταχτο κεφαλοχώρι της ιστορικής περιοχής των Κοντοβουνίων και προσέφερε εξέχουσες μορφές στον απελευθερωτικό αγώνα του έθνους μας. Από τις κορυφαίες οντότητες αναφερόμαστε μόνο στους Γιώργη Μπέλκο, έπεσε στη μονή της
Αιμιαλούς το 1806 με τους Κολοκοτρωναίους, και στον Αναγνώστη Γκότση, που έπεσε στο Μανιάκι με τον Παπαφλέσσα. Έδωσε νικηφόρα μάχη κατά των δυνάμεων του Ιμπραήμ το1827. Αποτέλεσμα της μάχης ήταν να καεί, όμως, και το χωριό (Αθ. Γρηγοριάδης). Ο οπλαρχηγός του 1821 Γεώργιος Γκότσης διετέλεσε δήμαρχος Αετού και πολλές φορές βουλευτής της επαρχίας Αρκαδίας (Κυπαρισσίας-Τριφυλίας). Πλήρωσε βαρύ το τίμημα στην εκδικητική μανία των κατακτητών το Σεπτέμβριο του 1943. Το ολοκαύτωμα του χωριού αναγνωρίστηκε από την πολιτεία και ο Αετός πήρε τη θέση που του ανήκει στα Μαρτυρικά χωριά και πόλεις της πατρίδας μας. Φ.Ε.Κ. 97/2000.

Είναι το μοναδικό χωριό του νομού Μεσσηνίας που καταστράφηκε ολοσχερώς από τις κατοχικές δυνάμεις και έχει χαρακτηριστεί ως Μαρτυρικό. Υπήρξε έδρα ομώνυμου δήμου πριν το 1911, (Β.Δ. της 9ης (21) Απριλίου 1835 και Β.Δ. της 4ης Νοεμβρίου 1876) και ίδια Κοινότητα με το Β.Δ. 31-8-1912, Φ.Ε.Κ. Α 262/1912. Σήμερα το χωριό βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση καθώς οι κάτοικοί του δεν το εγκαταλείπουν. Παλαιά σπίτια με κήπους και περιποιημένες αυλές συναντάς σε όλο το χωριό. Οι επεμβάσεις που γίνονται δε προσβάλλουν το γραφικό αυτό χωριό. Το κέντρο του χωριού είναι το ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΟ με τα αιωνόβια πλατάνια και τα τρεχούμενα νερά που αποτελούν ένα επίγειο παράδεισο. Δίπλα υπάρχουν εστιατόρια. Στο χωριό σήμερα κατοικούν 397 μόνιμοι κάτοικοι. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 1468 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.

4) Τ.Κ ΑΡΤΙΚΙΟΥ=ΑΡΤΙΚΙ=ΚΡΙΤΣΙ:

Πρόκειται για ένα μικρό χωριό πλησίον του Κοπανακίου. Κοινότητα έγινε το 1912. Το Αρτίκι έχει δύο (2) συνοικισμούς, το Κρίτσι και την Παναγιά που απέχουν 7 και 5 χιλιόμετρα από το Αρτίκι σήμερα είναι και οι δύο συνικισμοί ακατοίκητοι. Το Κρίτσι από το 1956 έχει μετονομασθεί σε Άγιο Νικόλαο. Το Κρίτσι έχει οδική σύνδεση (χωματόδρομο) από το Σελά, το Κρυονέρι (Σαρακινάδα), την Πολυθέα, την Παναγιά και το Αρτίκι. Το Αρτίκι συνδέεται οδικά με ασφαλτοστρωμένη οδό με το Κοπανάκι. Είναι από τα πλέον παραγωγικά χωριά του τέως Δήμου Αετού διότι έχει μεγάλη έκταση ελαιώνων.
Υδρεύεται και αρδεύεται με φυσική ροή από το Κεφαλάρι του συνοικισμού της Παναγιάς. Περίεργο γεγονός είναι ότι πως όλα τα χωριά της περιοχής είχαν τούρκικα ονόματα όπως Μαλίκι – Σαρακινάδα-
Βαριμπόπι- πιτσά – Μουρτάτου – Σανοβά, το Αρτίκι δεν είχε. Σχετικά με την ονομασία του λέγεται ότι προέρχεται από το Γαλλικό Αρτάκ που σημαίνει πλήρες. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 293 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 το Αρτίκι έχει 22 κατοίκους.

5) Τ.Κ ΓΛΥΚΟΡΡΙΖΙΟΥ= ΜΟΥΡΤΑΤΟΥ:

Ο πληθυσμός του χωριού αριθμεί 83 άτομα,ενώ τους θερινούς μήνες ανέρχεται σε διπλάσιο αριθμό.Μέχρι τις αρχές του 20 αιώνα, το χωριό ονομαζόταν Μουρτάτου. Το χωριό κατοικείται αδιάκοπα από τουλάχιστον τον 17 αιώνα (βάσει Βενετικών αρχείων) ενώ κατά την προεπαναστατική περίοδο ο πληθυσμός της κοινότητας αυξήθηκε σταδιακά λόγω των πληθυσμιακών ανακατατάξεων της εποχής.Σήμερα το χωριό παραμένει σχετικά ζωντανό, αφού διαθέτει δυο καφενεία, επίσης υπάρχουν και δυο εκκλησίες , της Παναγίας η μια και ο Άγιος Ιωάννης. Πρίν αρκετά χρόνια λειτουργούσε Δημοτικό σχολείο, το οποίο σήμερα χρησιμοποιείτε ως χώρος διαφόρων εργασιών από τους κατοίκους του χωριου κατοίκων του Γλυκορριζίου. Επίσης, στην είσοδο του χωριού υπάρχει η πηγή Αβάρου. Δυτικά του χωριού αγναντεύει κανείς τον Κυπαρισσιακό Κόλπο και το Ιόνιο πέλαγος.

Πρόκειται για ένα πραγματικα γραφικό χωριό σε μια μοναδική τοποθεσία της περιοχής, που έχει τα δικά του ξεχωριστά χαρακτηριστικά. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 388 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.

6) Τ.Κ ΚΑΜΑΡΙΟΥ:

Το Καμάρι απέχει περίπου δυο χιλιόμετρα από το Κοπανάκι και έχει 41 κατοίκους. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 184 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.

7) Τ.Κ ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΗΣ= ΡΙΠΕΣΙ:

Είναι χωριό πλησίον του Κοπανακίου με 88 κατοίκους. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 562 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.

ΤΣΕΡΤΑΙΪΚΑ:

Μαζί με την Κεφαλόβρυση αποτελούν τη Τ.Κ. Κεφαλόβρυσης. Στον οικισμό αυτό κατοικούν μόλις 2 άνθρωποι που ασχολούνται με αγροτικές εργασίες.

8) Τ.Κ ΚΡΥΟΝΕΡΙΟΥ:

Ένας ακόμη οικισμός του πρώην Δήμου Αετού της Τριφυλίας με 39 κατοίκους. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 843 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.

9) T.K ΜΟΝΑΣΤΗΡΙOY=ΒΑΡΥΜΠΟΜΠΗ=ΑΡΙΑ:

Το Μοναστήρι τέως Βαρυμπομπη τέως Αριά. Το συγκεκριμένο χωριό πριν τον πόλεμο ήταν κεφαλοχώρι με Σχολαρχείο και Δημαρχείο. Είναι τόπος καταγωγής Του Ρήγα και της Κώνστα. Το 1911 η Βαρυμπομπη είχε 962 κατοίκους και απείχε από τον Αετό 30’, ενώ σήμερα αριθμεί 55. Ο Σχολάρχης λεγόταν Νίκος Κοτζιάς και οι Ελληνοδιδάσκαλοι ήταν ο Δ.Θεοδωρόπουλος και Ι.Ρουσσάκης. Είχε
δημοτικό σχολείο αρρένων, είχε μονοπώλειο με διαχειριστή τον Κ.Τσιμίδη, επίσης είχε 3 υδρόμυλους,1 παντοπωλείο ,1 λιοτρίβι, 1 δικολάβο, 1 αμπαδορραφείο, 3 ιερείς και την εκκλησία της  Μεταμορφώσεως όπου υπάρχει στον Ιερό Ναό ιαματικό νερό. Στον οικισμό αυτό υπάρχει η Μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 586 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.

10) T.K ΠΟΛΥΘΕΑΣ=ΜΑΛΙΚΙ:

Κατά την απογραφή του 1911 είχε 212 κατοίκους. Σήμερα οι κάτοικοι είναι 117. Από τον Αετό απέχει 20’ λεπτά με τα πόδια. Η Οικογένεια του Κότσαρη είχε το Οινοπωλείο. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 250 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.

11)Τ.Κ ΣΙΤΟΧΩΡΙΟΥ=ΠΙΤΣΑ:

Το Σιτοχώρι ή αλλιώς με την Αρβανίτικη ονομασία Πιτσά, είναι ένα από τα Αρβανιτοχώρια της πρώην επαρχίας Τριφυλίας του νομού Μεσσηνίας. Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Μεσσηνίας, απέχει 55 χιλιόμετρα από την Καλαμάτα, ενώ βρίσκεται 5 χιλιόμετρα βόρεια του Κοπανακίου που ήταν έδρα του πρώην Δήμου Αετού, του σημερινού Δήμου Τριφυλίας με 30 κατοίκους. Ο μόνιμος πληθυσμός κατά την απογραφή της 16 Οκτωβρίου 1940 ήταν 295 σύμφωνα με το από 28 Ιανουαρίου 1946 διάταγμα.

Γεωγραφικά – Δημογραφικά στοιχεία

Η Δ.Ε Αυλώνος βρίσκεται στα βόρεια του Δήμουκαι έχει έκταση 112 τ.χλμ. Αποτελεί την 3η σε έκταση ΔΕ του Δήμου και είναι ορεινή. Η Δ.Ε Αυλώνος έχει μόνιμο πληθυσμό 1.922 κατοίκους και είναι η 4η κατά σειρά σε πληθυσμό από τις Δημοτικές Ενότητες αλλά και η 5η κατά σειρά σε πυκνότητα πληθυσμού (17,16 κάτοικοι /τ.χλμ), σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Έχει υποστεί την πιο μικρή μείωση 3,7% από τον πληθυσμό της απογραφής του 2001 (1996 κάτοικοι). 

Λοιπά στοιχεία

Η Δ.Ε Αυλώνας ήταν Δήμος του Νομού Μεσσηνίας που συστάθηκε με το πρόγραμμα Καποδίστριας από τη συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής που αποτέλεσαν στη συνέχεια τα δημοτικά διαμερίσματα του δήμου. Λειτούργησε την περίοδο 1999-2010 οπότε και καταργήθηκε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης και εντάχθηκε στο νέο Δήμο Τριφυλίας, Βρισκόταν στο Βορειοδυτικό τμήμα του νομού. Καταλάμβανε έκταση 112.898 στρεμμάτων και το 2011 είχε μόνιμο πληθυσμό 1.922 κατοίκους. Έδρα του ήταν το Σιδηρόκαστρο και όχι ο Αυλώνας, από τον οποίο πήρε την ονομασία του.

Στη Δ.Ε Αυλώνος περιλαμβάνονται οι εξής 10 Κοινότητες με τους οικισμούς και συνοικισμούς τους:

1) Τ.Κ Αγαλιανής
– Η Αγαλιανή
– Η Βλασσάδα
– Η Ξυφάρα
– Η Παλιοβλασσάδα
– Τα Πηγαδούλια

2) Δ.Κ Αυλώνας
– Ο Αυλών
– Το Πανόραμα
– Η Πτέρη

3) Τ.Κ Βανάδας – η Βανάδα
4) Τ.Κ Ελαίας
– Ο Αγιαννάκης
– Η Ελαία
– Η Φόνισσα

5) Τ.Κ Καλιτσαλινης – η Καλίτσαινα
6) Τ.Κ Καλού Νερού
– Το Άνω Καλόν Νερόν
– Το Βουνάκι
– Τα Δρεκολαίικα
– Ο Κάκκαβας
– Το Καλόν Νερόν
– Το Μάρμαρο
– Η Στάση Σιδηροκάστρου

7) Τ.Κ Καρυών – Οι Καρυές
8) Τ.Κ Πλατανίων – Τα Πλατάνια
9) Τ.Κ Προδρόμου – Ο Πρόδρομος
10)Τ.Κ Σιδηροκάστρου – Το Σιδηρόκαστρο

1) Τ.Κ ΑΓΑΛΙΑΝΗΣ:

Το χωριό της Αγαλιανής ευρίσκεται στο βορειότερο άκρο του Δήμου Τριφυλίας σε υψόμετρο 404 μ. Τα παλαιότερα γραπτά στοιχεία (σωζόμενα και γνωστά – ως σήμερα τουλάχιστον) είναι τα απογραφικά δελτία της Βενετικής Διοίκησης του έτους 1689 – οι Βενετοί το έτος αυτό υπό τη διοίκηση του προνοητικού Κόρνερ, διενήργησαν μερική απογραφή της Πελοποννήσου όπου συναντάται οικισμός με το όνομα Αγαλιανή με 29 κατοίκους. Η Αγαλιανή – πριν από αυτή τη χρονολογία- ήταν έδρα ενός ή δύο Αγάδων; Εδώ υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη ότι ο Αγάς ήταν αδύνατος, λεπτός = λιανός άρα Αγά-λιανός = Αγαλιανή. Η δεύτερη ότι το δεύτερο συνθετικό της λέξης λιανή στα Τούρκικα σημαίνει το στέκι, το κονάκι, η εξοχική κατοικία του Αγά. Κατά άλλη άποψη κατά το 1200-1300 Μεγάλοι γαιοκτήμονες εκείνης της εποχής άφησαν το όνομά τους στα τοπωνύμια της περιοχής όπως: Γαργαλιάνοι, Αγαλλιανού, Λαγγουβάρδου, Κούντουρα, Ρωμανού, Χανδρινού κλπ.πιθανόν το χωριό να πήρε από εκεί το όνομά του. Σήμερα η Αγαλιανή έχει 207 κατοίκους.

ΒΛΑΣΣΑΔΑ:

Χωριό της ΤΚ Αγαλιανής , με την απογραφή του 2011 οι μόνιμοι κατοίκοι είναι 42.

ΞΥΦΑΡΑ (η).

Μικρός οικισμός του πρώην Δήμου Αυλώνος. Στη Ξυφάρα όπως και σε άλλους παρόμοιους οικισμούς έμεναν μέρος των πρώτων κατοίκων της Αγαλιανής και εθεωρείτο οικισμός (γειτονιά) της Αγαλιανής.
Σήμερα διοικητικά υπάγεται στο Δήμο Τριφυλίας και τον κατοικούν 12 ψυχές.

ΠΑΛΙΟΒΛΑΣΣΑΔΑ.

Είναι οικισμός της ΤΚ Αγαλιανής με 12 μόνιμους κατοίκους.

ΠΗΓΑΔΟΥΛΙΑ.

Τα Πηγαδούλια αποτελούσαν μικρό οικισμό (γειτονιά των πρώτων κατοίκων της ΤΚ Αγαλιανής του άλλοτε Δήμου Αυλώνος). Σήμερα στα Πηγαδούλια μένουν 33 κάτοικοι.

2) Δ.Κ ΑΥΛΩΝΑΣ:

Βρίσκεται ανάμεσα σε δυο λόφους των Νομίων Ορέων, 20 χλμ βορειοανατολικά της Κυπαρισσίας σε υψόμετρο 589 μ. Η ιστορία του αρχίζει από το 1500 -1600 μ.Χ. περίπου με το όνομα Καραμούσταφα. Ήταν έδρα του Τούρκου αγά Καρά-Μουσταφά, από τον οποίο πήρε το όνομα. Το 1922 μετονομάστηκε σε Αυλώνα. Έτσι 100 χρόνια αργότερα μετά το 1821 το χωριό πήρε Ελληνικό όνομα και μάλιστα το αρχικό του αρχαίο όνομα ΑΥΛΩΝ. Ένα μικρό ορεινό χωριό, που όσο πλησιάζεις, τα σύννεφα απομακρύνονται κι αυτό μεγαλώνει την αγκαλιά του να σε υποδεχτεί στη φιλόξενη από πέτρα πλατεία του. Η απογραφή του 2011 έδειξε ότι οι μόνιμοι κάτοικοι είναι 125.

ΠΑΝΟΡΑΜΑ.

Μικρό χωριό της Τ.Κ. Αυλώνος του τέως Δήμου Αυλώνος και σημερινού Δήμου Τριφυλίας με 19 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

ΠΤΕΡΗ = ΣΚΛΑΒΑΙΪΚΑ

Το χωριό Πτέρη (έτσι λέγεται σήμερα), Σκλαβέικα (όπως το γνωρίζουν οι περισσότεροι από παλιά), είναι χτισμένο σε ευθεία σχεδόν γραμμή από την Ανατολή προς τη Δύση στις βορινές πλαγιές του βουνού Πετραλώνι και σε υψόμετρο 650 περίπου μέτρων, ανάμεσα στα χωριά Αυλώνα και Πανόραμα, επάνω σε ένα πλάτωμα που αγναντεύει από την μια μεριά το Ιόνιο Πέλαγος, την λίμνη του Καϊάφα, την Ζάκυνθο και την Κεφαλλονιά και από την άλλη το Ναό του Επικούρειου Απόλλωνα, το ποτάμι της Νέδας, και το όρος Τετράζι. Είναι χτισμένο στο βορειοδυτικό τμήμα της επαρχίας Τριφυλίας σ’ έναν από τους κλάδους των Νομίων Ορέων, αρχίζοντας δυτικά σε λίγη απόσταση από την θάλασσα του Κυπαρισσιακού κόλπου, μεταξύ των ποταμών της Νέδας και της Αρκαδιάς.

Η πρώτη οικογένεια που εγκαταστάθηκε στο χωριό Σκλαβέικα περί το 1715 ή το 1750, φέρει το όνομα Σκλάβος που δεν έχει σχέση με τον υπόδουλο ή την σκλαβιά. Αρχικός γενάρχης φέρεται ένας Δήμος Σκλάβος, που ήταν εγκαταστημένος καλά με παιδιά, περιουσία και πολλά γιδοπρόβατα στα Ρόβια της Αντρίτσαινας. Για λόγους τιμής εγκατέλειψε τα Ρόβια και ήρθε στα Σκλαβέικα μόνος. Του άρεσε η περιοχή και έφερε την οικογένειά του, που αρχικά έμειναν στα Σιδηροκαστρίτικα Λειβάδια και στη συνέχεια στις Κορύτες. Λέγεται ότι ο ίδιος έδωσε και το όνομά του στο χωριό. Η Πτέρη σήμερα υπάγεται στον Καλλικρατικό Δήμο Τριφυλίας και δυστυχώς κατοικείται από ένα (1) ηρωϊκό κάτοικο.

3) Τ.Κ ΒΑΝΑΔΑΣ:

Ορεινός οικισμός του πρώην Δήμου Αυλώνας σε υψόμετρο 528 μ. Σήμερα έχει 51 κατοίκους.

4) T.K ΕΛΑΙΑΣ:

Η Ελαία Τριφυλίας το «Μπούζι», όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι από την παλιά ονομασία του, είναι ένα μικρό χωριό κοντά στην Κυπαρισσία που είναι γνωστό από τη μοναδική ομορφιά του «τροπικού» πευκοδάσους που συνδυαζόμενο με τη μεγάλη και όμορφη δαντελωτή παραλία του το κάνουν ιδιαιτέρως ελκυστικό. Η Ελαία έχει αρχίσει να αναπτύσσεται τουριστικά αφού ολοένα περισσότεροι Έλληνες και ξένοι ανακαλύπτουν την πανέμορφη παραλία. Η Ελαία σήμερα υπάγεται διοικητικά στο Δήμο Τριφυλίας και αριθμεί 228 κάτοικοι. Από το χωριό αυτό κατάγεται ο τελευταίος αιρετός Νομάρχης Μεσσηνίας Δημήτρης Δράκος.

ΑΓΙΑΝΝΑΚΗ:

Παραλιακό οικισμός του ΤΚ Ελαίας . Η απογραφή του 2011 έδειξε ότι στον οικισμό κατοικούν 37 κάτοικοι.

ΦΟΝΙΣΣΑ.

Πρόκειται για οικισμό της Τοπικής Κοινότητας Ελαίας, που το 1997 προσαρτάται στον τ. Δήμο Αυλώνος ο οποίος με τη σειρά του υπήχθη στο σημερινό Δήμο Τριφυλίας. Ο πληθυσμός του οικισμού σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ανέρχεται σε 17 κατοίκους.

5) Τ.Κ ΚΑΛΛΙΤΣΑΙΝΑΣ:

Η Καλίτσαινα είναι ένας μικρός οικισμός που προσαρτήθηκε στον τέως Δήμου Αυλώνος και νύν Δήμου Τριφυλίας. Με την απογραφή του 2011 έχει 13 κατοίκους.

6) Τ.Κ ΚΑΛΟΥ ΝΕΡΟΥ:

Το Καλό Νερό είναι ένα παραλιακό αναπτυσσόμενο τουριστικά χωριό, κοντά στην Κυπαρισσία που βλέπει στη καταγάλανη θάλασσα του Ιονίου Πελάγους. Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει τεράστια τουριστική ανάπτυξη και έχει εξελιχθεί σε έναν δημοφιλή προορισμό. Διαθέτει υπέροχες αμμουδερές παραλίες, ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια με σχετικά καλές υποδομές και μεγάλη τουριστική ανάπτυξη του χωριού. Έχει 543 κατοίκους.

ΑΝΩ ΚΑΛΟΝ ΝΕΡΟΝ.

Είναι ο ορεινός οικισμός του παραθαλάσσιου Καλού Νερού. Έχει 38 κατοίκους και ανήκε στον τέως Δήμο Αυλώνος, ενώ σήμερα υπάγεται στο Δήμο Τριφυλίας.

ΒΟΥΝΑΚΙ:

Οικισμός της Τ.Κ. Καλού Νερού Τριφιλίας. Ο οικισμός έχει υποστεί σε μαρασμό αφού όλοι οι κάτοικοι έχουν αποχωρήσει ή φύγει από τη ζωή και έχουν παραμείνει μόνο τρείς (3) ηρωικοί .

ΔΡΕΚΟΛΑΙΪΚΑ:

Μικρός οικισμός των 16 κατοίκων της κοινότητας Ελαίας του πρώην Δήμου Αυλώνα και του τωρινού Δήμου Τριφυλίας.

ΚΑΚΚΑΒΑΣ:

Ένας ακόμη οικισμός της Τ.Κ. Καλού Νερού, που και αυτός μετράει 56 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

ΜΑΡΜΑΡΟ.

Μικρός οικισμός του Καλού Νερού , με 12 κατοίκους που έβγαλε η απογραφή το 2011.

ΣΤΑΣΗ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟΥ.

Πρόκειται για ένα ακόμα οικισμό πλησίον της Τ.Κ. Καλού Νερού. Σήμερα στον οικισμό κατοικούν 18 κάτοικοι .

7) Τ.Κ ΚΑΡΥΩΝ :

Είναι ένα μικρό χωριό, Τοπική Κοινότητα του Δήμου με 64 μόνιμους κατοίκους.

8) Τ.Κ ΠΛΑΤΑΝΙΩΝ:

Το χωριό Πλατάνια είναι ένα χωριό όπως το περιγράφει στο ποίημα του ο Ιωάννη Πολέμης.

«εκεί στ’ απόσκια του βουνού, στα δροσερά χορτάρια που μουρμουρίζουν τα νερά, και χύνονται καθάρια εκεί στ’ απόσκια του βουνού, που φλυαρεί τ’ αγέρι και χαιρετά τα λούλουδα, και παίζει με τη φτέρη και τα πουλάκια κελαηδούν, στα δέντρα ταίρι-ταίρι απλώνεται όμορφο, στα πράσινα ντυμένο και μέσα στον ήλιο πράσινο και ευτυχισμένο.»

Το χωριό βρίσκεται στα βόρεια του Δήμου στην πλαγιά του Ελαίου όρους και έτσι μεταξύ ουρανού και Γής, επιβλέπει το ευλογημένο λιοστάσι του Μεσσηνιακού και Ηλειακού κάμπου και τον ατέρμονα Κυπαρισσιακό κόλπο. Με την απογραφή του 2011 έχει 123 κατοίκους.

9) Τ.Κ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ:

Είναι χτισμένο στις παρυφές του μικρού λόφου Πυργάκι. Από το χωριό που έχει μεγάλη θέα, μπορείς να δείς το Ιόνιο Πέλαγος μέχρι τη Ζάκυνθο. Τους χειμερινούς μήνες οι κάτοικοι του χωριού είναι περί τους 30, ενώ η τελευταία απογραφή του 2011 έδειξαν ότι είναι 52. Οι κάτοικοι του χωριού αυτού προέρχονται από το ορεινό χωριό Κούβελα.

10) Τ.Κ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟΥ ή χωριό των Αγαλμάτων :

Χωριό με 200 κατοίκους όπως έδειξε η τελευταία απογραφή του πληθυσμού της χώρας. Έδρα του τέως Δήμου Αυλώνος. Απέχει 15 χλμ από Κυπαρισσία και 7 χλμ από Κοπανάκι. Το χωριό είναι χτισμένο στους πρόποδες των δύο λόφων-βουνών, αμφιθεατρικά του κάστρου (υψόμετρο 600 περίπου μέτρα) και του Αη-Λιά (υψόμετρο 685 μέτρα), σε ένα πανέμορφο, ηλιόλουστο, καταπράσινο τοπίο. Απέναντι του χωριού εκτείνεται πυκνότατο δάσος από πουρνάρια, σφενδάμια, κουμαριές κ.λ.π. με προσβάσιμα μονοπάτια του περιμένει όσους αγαπούν τη φύση και την πεζοπορία να το εξερευνήσουν.

Από έρευνα του Πανεπιστημίου της Β. Ντακότα της Αμερικής του έτους 1968, ο αέρας του περιβάλλοντος χώρου εμπεριέχει 100% οξυγόνο. Μέσα στο χωριό υπάρχουν 9 βρύσες και 26 πηγάδια, με ελάχιστο πλέον τρεχούμενο νερό. Όλα τα σπίτια είναι πετρόχτιστα, με κεραμοσκεπές ιδιαίτερης τεχνοτροπίας, κατά την ανακοίνωση της πολυτεχνικής σχολής της Μασσαλίας του έτους 1924, σπουδαστές της οποίας είχαν επισκεφθεί το χωριό. Το Σιδηρόκαστρο, κατά τους σύγχρονους ιστορικούς, υπέχει την θέση του αρχαίου Αυλώνος, όπου υπήρχε ιερό και άγαλμα του «Αυλώνιου Ασκληπιού», χωρίς όμως να στηρίζουν την άποψή τους σε επαρκή έγγραφα στοιχεία.

Το όνομά του πήρε από το ισχυρό, απόρθητο ενετικό φρούριο. Στη θέση του προϋπήρχε κάστρο-φρούριο, το οποίο περιεβάλετο από μεγάλο οικισμό, ερείπια του οποίου υπάρχουν και σήμερα και το οποίο
επισκευάστηκε από τους Φράγκους και Ενετούς. Διακρίνεται η υδατοδεξαμενή, τα ερείπια των ναών του Αη-Γιάννη και των Ταξιαρχών. Η προσωνυμία χωριό των αγαλμάτων την οφείλεται στον γλύπτη Κώστα Γεωργακά, ο οποίος μετά το θάνατό του δώρισε πλήθος από τα δημιουργήματά του στη γενέτειρα του. Τα περισσότερα από αυτά είναι τοποθετημένα εκατέρωθεν της σκάλας που οδηγεί στον Άγιο Νικόλαο.

Από την πλατεία ξεκινάει η σκάλα με τα 88 σκαλοπάτια που οδηγεί στη μεγαλοπρεπή εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Στο 26ο σκαλοπάτι αριστερά, στέκει πρώτος ο μαρμάρινος γυμνός ανδριάντας του Γάλλου Ανδρέα Ροντέν, φίλου του Κώστα Γεωργακά. Επόμενη στάση το 38ο σκαλοπάτι που βρίσκεται η αρχαία εταίρα Φρύνη, κατασκευασμένη από χαλκό, με ύψος 1,75 μ. συνεχίζοντας την ανάβαση συναντάμε το δισκοβόλο από χαλκό, ύψους 2 μ., η μαρμάρινη προτομή του ντόπιου δασκάλου Γεωργίου Σταθόπουλου και ο αναπαυόμενος καλλιτέχνης από χαλκό ενώ οι χάλκινοι έφιπποι ανδριάντες του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και του Γεωργίου Καραϊσκάκη πλαισιώνουν το χώρο της εκκλησίας στον περίβολο της οποίας δεσπόζει το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη με τον λαβωμένο στρατιώτη, ήρωα του Έθνους στο Ελληνοαλβανικό μέτωπο. Άλλα αγάλματα του Κώστα Γεωργακά είναι αυτό του αγρότη στην κεντρική πλατεία, η Αρτέμιδα στην είσοδο του χωριού, ενώ και η προτομή προς τιμή του Σιδηροκαστρίτη αθλητή Σπήλιου Ζαχαρόπουλου.

Στο Σιδηρόκαστρο αξίζει επίσης να επισκεφθείτε το ναό του Αγίου Νικολάου, χτισμένο σε περίοπτη θέση ο οποίος είναι χτισμένος με πελεκητή πέτρα το 1912, το μικρό λαογραφικό μουσείο, τη δημοτική βιβλιοθήκη και το αναγνωστήριο. Αξιοθέατα ενός χωριού που κατά το παρελθόν έσφυζε από ζωή. Μνημείο ιστορικής κληρονομιάς αποτελεί ο Ασφένδαμος του Κολοκοτρώνη, στην ‘απάνω ρούγα’, δίπλα από μία παμπάλαιη βρυσούλα. Στον ίσκιο του, κατά την τοπική παράδοση, ‘ξεπέζεψε και ξαπόστασε και λημέριασε’ ο Κολοκοτρώνης με τα παλικάρια του το 1806 και έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Γεωγραφικά – Δημογραφικά στοιχεία

Η Δ.Ε Γαργαλιάνων βρίσκεται στο νότιο άκρο του Δήμου Τριφυλίας. Έχει έκταση 122 τ.χλμ. Είναι η 1η σε έκταση Δημοτική Ενότητα του Δήμου και είναι πεδινή. Η Δ.Ε Γαργαλιάνων έχει μόνιμο πληθυσμό 7.940 κατοίκους. Είναι η 1η σε πληθυσμό από τις Δ.Ε αλλά η 3η σε πυκνότητα πληθυσμού (65,08 κάτοικοι /τ.χλμ), σύμφωνα με την απογραφή του 2011 και έχει υποστεί
μείωση 11,75% από τον πληθυσμό της απογραφή 2001 (8.998 κάτοικοι). Η πληθυσμιακή πυκνότητα είναι 65,08 κάτοικοι ανά τ χλμ. Ο δείκτης γήρανσης είναι 1,78 και σχεδόν ταυτίζεται με αυτόν του Δήμου (1,70). Ο
δείκτης εξάρτησης είναι (0,58) και είναι ίδιος με τον αντίστοιχο δείκτη του Δήμου (0,58). Ο δομικός δείκτης αντικατάστασης είναι 0,96 δηλαδή 0,96 άτομα ηλικίας από 15 έως 24 ετών (παραγωγική ηλικία) αντιστοιχεί σε 1 άτομο ηλικίας από 55 έως 64 ετών (άτομα που ετοιμάζονται να εξέλθουν από την παραγωγική διαδικασία).

Λοιπά στοιχεία

Η Δ.Ε Γαργαλιάνων ήταν δήμος που συστάθηκε με το πρόγραμμα Καποδίστριας από τη συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής, που αποτέλεσαν στη συνέχεια τα δημοτικά διαμερίσματα του
δήμου. Λειτούργησε την περίοδο 1999-2010 οπότε και καταργήθηκε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης και εντάχθηκε στο νέο δήμο Τριφυλίας. Είχε συνολική έκταση 122,68 τετραγωνικά χιλιόμετρα
και πληθυσμό 7.940 κατοίκων.

Στη Δ.Ε Γαργαλιάνων περιλαμβάνονται οι εξής 7 Κοινότητες με τους οικισμούς και συνοικισμούς τους:

1) Δ.Κ Γαργαλιάνων
– Οι Γαργαλιάνοι
– Ο Άγιος Στέφανος
– Ο Βατιάς
– Το Βρωμονέρι
– Ο Βρυσόμυλος – Αγία Σωτήρα
– Ο Κάναλος
– Τα Κοκκινοχώραφα
– Ο Λαγκούβαρδος
– Το Λιβάρτζι
– Ο Πελεκητός
– Τα Πηγάδια
– Τα Ρίκια
– Η Χοχλαστή

 
2) Τ.Κ Βάλτας
– Η Βάλτα

3) Τ.Κ Λεύκης
– Η Λεύκη
– Η Τραγάνα

4) Τ.Κ Μαραθοπόλεως
– Η Μαραθούπολη
– Το Γεφυράκι
– Ο Μπάρλας
– Το Νερβίγλι
– Η Νήσος Πρώτη

5) Τ.Κ Μουζακίου
– Το Μουζάκι

6) Τ.Κ Πύργου
– Ο Πύργος

7) Τ.Κ Φλόκας
– Η Φλόκα

1) Δ.Κ ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΩΝ:

Οι Γαργαλιάνοι είναι μαζί με την Κυπαρισσία και τα Φιλιατρά, οι τρεις σημαντικότερες πόλεις του σημερινού Δήμου Τριφυλίας. Αποτελούσαν έδρα του ομώνυμου Δήμου μέχρι το 2010 οπότε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης εντάχθηκαν στον νέο διευρυμένο δήμο Τριφυλίας. Κατά την απογραφή του 2011 είχαν μόνιμο πληθυσμό 5.007 κατοίκων. Η περιοχή κατοικείται από το 3.000 π.χ. και κατά την αρχαιότητα υπαγόταν στο βασίλειο της Πύλου υπό τον Νέστορα. Κατά την Βενετοκρατία αναφέρονταν σαν Gargaliano, πιθανόν από το όνομα κάποιου Βενετού που έζησε στην περιοχή. Το χωριό συμμετείχε στην ελληνική επανάσταση του 1821, κατά τη διάρκεια της οποίας και καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά, με πάνω από χίλιους εθελοντές που στρατολόγησε ο Μακρυγιάννης. Μετά την απελευθέρωση, αποτέλεσε σπουδαίο κέντρο παραγωγής σταφίδας μέχρι και τις αρχές του εικοστού αιώνα.

Η πόλη βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 300 μέτρων και απόσταση 5 χιλιομέτρων από τη θάλασσα, 65 χιλιομέτρων από την Καλαμάτα και 26 από την Πύλο. Επίνειό της αποτελεί η Μαραθόπολη, ενώ απέναντι από τους Γαργαλιάνους βρίσκεται το νησί Πρώτη Μεσσηνίας, που παλιά αποτελούσε ορμητήριο πειρατών. Στην πόλη λειτουργεί αθλητικό κέντρο, με στάδιο και κλειστό γυμναστήριο, αγροτικό ιατρείο, τρία δημοτικά σχολεία καθώς και Γυμνάσιο και Λύκειο. Η βασική αγροτική παραγωγή αφορά την ελιά και τα αμπέλια. Η πόλη είναι επίσης έδρα αρκετών
πολιτιστικών, αναπτυξιακών και αθλητικών σωματείων, καθώς και της Μπρίσκειου Δημοτικής Βιβλιοθήκης.

Από τους Γαργαλιάνους καταγόταν ο γνωστός μακεδονομάχος Τέλλος Άγρας, προς τιμή του οποίου διοργανώνονται κάθε χρόνο στην πόλη τα Αγαπήνεια. Επίσης από εκεί καταγόταν και ο 39ος αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Σπύρο Άγκνιου και ο νυν πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεόφιλος. Τέλος, εκεί δίδαξε, σε σχολείο που άνοιξε το 1812, ο λόγιος Καλλίνικος Καστόρχης.

ΑΓΙΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ.:

Οικισμός που βρίσκεται στον πρώην Δήμο Γαργαλιάνων με 27 κατοίκους. Οι κάτοικοι του οικισμού αυτού απασχολούνται κυρίως στις αγροτικές εργασίες. ΒΑΤΙΑΣ: Οικισμός 13 κατοίκων πλησίον των Γαργαλιάνων.
Ο Βατιάς βρίσκεται ΒΔ της πόλης των Γαργαλιάνων και σε υψόμετρο 40 m. Κοντά του βρίσκεται η παραλία του Λαγκουβάρδου ενώ στην γύρω περιοχή εκτός από ελιές υπάρχουν και πολλές εποχικές ποτιστικές καλλιέργειες όπως καρπούζια κλπ.

ΒΡΩΜΟΝΕΡΙ:

Οικισμός πλησίον των Γαργαλιάνων με 34 κατοίκους. Το λιμανάκι του Βρωμονερίου είναι ένα απάνεμο φυσικό αλιευτικό καταφύγιο. Το όνομα είναι το ακριβώς αντίθετο από την ονομασία αφού ο πανέμορφος ορμίσκος συνδυάζει τα καταγάλανα νερά με το πράσινο της φύσης. Στο Βρωμονέρι υπάρχουν ιαματικές πηγές με θειούχα ύδατα που έχουν θεραπευτικές ιδιότητες. Η παραλία του είναι πολύ όμορφη και γραφική και για αυτό είναι πολύ δημοφιλής στους κατοίκους της περιοχής.

ΒΡΥΣΟΜΗΛΟΣ – ΑΓΙΑ ΣΩΤΗΡΑ:

Πολύ μικρός οικισμός πλησίον των Γαργαλιάνων του Δήμου Τριφυλίας με 2 κατοίκους. Βρίσκεται κοντά στην παραλία της «ΑΓΙΑ ΣΩΤΗΡΑΣ» ανάμεσα σε ελιές και περιβόλια.

ΚΑΝΑΛΟΣ.:

Είναι μικρός οικισμός με 84 κατοίκους. Βρίσκεται δυτικά από τους Γαργαλιάνους μεταξύ Γαργαλιάνων και Μαραθόπολης Είναι μέσα στην καρδιά του ελαιώνα και στην περιοχή αυτή υπάρχουν και αρχαιολογικά ευρήματα.

ΚΟΚΚΙΝΟΧΩΡΑΦΑ:

Τα Κοκκινοχώραφα είναι ένας μικρός οικισμός των Γαργαλιάνων του Δήμου Τριφυλίας, με 5 κατοίκους.

ΛΑΓΚΟΥΒΑΡΔΟΣ:

Είναι γνωστός από την υπέροχη παραλία βορειοδυτικά των Γαργαλιάνων, κοντά στο άλλο ψαροχώρι τη Μαραθόπολη. Βρίσκεται σε υψόμετρο 20 m και οι κάτοικοι του είναι 110. Στην περιοχή υπάρχουν ενοικιαζόμενα
δωμάτια αλλά και πολλά θερμοκήπια καθώς και άλλες ποτιστικές καλλιέργειες.

ΛΙΒΑΡΤΖΙ:

Συνήθως αναφέρεται ως «θέση» Λιβάρτζι. Είναι πολύ μικρός οικισμός των 5 κατοίκων κοντά στους Γαργαλίανους του Δήμου Τριφυλίας. Στο Λιβάρζι που εκτείνεται ανατολικά των Γαργαλιάνων κυριαρχούσε παλαιότερα η καλλιέργεια της σταφίδας αλλά ήταν επίσης και ο σιτοβολώνας της περιοχής. Στις μέρες μας υπάρχουν σταφιδοκαλλιέργειες, αλλά σε μικρότερο βαθμό, καθώς και αμπέλια και ελιές.

ΠΕΛΕΚΗΤΌΣ:

Και άλλος οικισμός των Γαργαλιάνων του Δήμου Τριφυλίας με 70 κατοίκους όπως καταγράφηκαν στην απογραφή του 2011. Βρίσκεται δυτικά των Γαργαλιάνων και αποτελεί συνέχεια της περιοχής ΚΑΝΑΛΟΣ προς την
θάλασσα. Η καλλιέργεια της ελιάς κυριαρχεί και εδώ.

ΠΗΓΑΔΙΑ ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΩΝ:

Μικρός οικισμός με 49 κατοίκους. Βρίσκεται νοτιοδυτικά της πόλης των Γαργαλιάνων. Στην περιοχή αυτή με τους χαμηλούς λοφίσκους οι ελιές καλύπτουν ολοκληρωτικά το τοπίο.

ΡΙΚΙΑ ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΩΝ.

Η αγροτική περιοχή Ρίκια στα δυτικά ηλιόλουστα παράλια της Τριφυλίας, μεταξύ Γαργαλιάνων και του ιστορικού Ναυαρίνου, της Πύλου δηλαδή. Τα Ρίκια είναι μια από τις τελευταίες φυσικές παράλιες περιοχές της ευρύτερης περιοχής της Δυτικής Μεσσηνίας. Στον οικισμό αυτό μένουν 31 κάτοικοι όπως καταγράφηκαν από την απογραφή του 2011. Στα Ρίκια πολύ κοντά είναι και η δημοφιλέστερη παραλία της περιοχής , η Χρυσή Ακτή η «Μάτι».

ΧΟΧΛΑΣΤΗ:

Οικισμός με 132 κατοίκους. Βρίσκεται σε υψόμετρο 78 μέτρων ανάμεσα σε Γαργαλιάνους και Μαραθόπολη. Η Χοχλαστή ήταν και είναι – σε μικρότερο βαθμό- ο οπωρώνας των Γαργαλιάνων .Ένας γόνιμος τόπος με λεμονιές, πορτοκαλιές, μανταρινιές , φυσικά ελιές αλλά και πολλές άλλες ποτιστικές καλλιέργειες.

2) Τ.Κ ΒΑΛΤΑΣ:

Η Βάλτα Τριφυλίας βρίσκεται στο νομό Μεσσηνίας ανάμεσα στις πόλεις των Φιλιατρά και Γαργαλιάνοι σε υψόμετρο 237. Ο πληθυσμός που προέκυψε από την απογραφή του 2011 είναι 277 κάτοικοι. Λίγο έξω από το χωριό, ακολουθώντας τον δρόμο που οδηγεί στον κεντρικό Γαργαλιάνων – Φιλιατρών, βρίσκονται οι σπηλιές της Βάλτας. Πρόκειται για πάνω από 12 σπήλαια διαφόρων μεγεθών, τα περισσότερα από τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν από βοσκούς του χωριού ως στάνες, εξ ου και τα ονόματά τους (σπηλιά του μπάρμπα Μήτσου, Νίκου κτλ). Η πρόσβαση σε αυτές είναι αρκετά εύκολη αφού βρίσκονται παράλληλα με τον δρόμο. Η πιο εντυπωσιακή από αυτές είναι η ”Νεροσπηλιά” που βρίσκεται ακριβώς κάτω από τον λόφο του Αη Γιώργη, λόγω του μεγέθους της αλλά και του σταλακτίτη στο κέντρο της από τον οποίο ακόμα και σήμερα τρέχει νερό, αλλά και η σπηλιά με τις 2 εισόδους που βρίσκεται κάτω ακριβώς από τον δρόμο. Δύο από αυτές τις σπηλιές ακόμα χρησιμοποιούνται από βοσκούς τις περιοχής για να σταβλίζουν τα ζώα τους. Πριν από μερικά χρόνια έγινε μια προσπάθεια ανάδειξης του καταρράκτη, που βρίσκεται στο τέλος του Φαραγγιού Κόκκινα Πατερά, από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Βάλτας.

3) Τ.Κ ΛΕΥΚΗΣ (ή ΜΟΥΖΟΥΣΤΑ):

Η πρώην κοινότητα Λεύκης έγινε χωριό του Τ.Κ. Λέυκης. Με την απογραφή του 2011 αριθμούσε 130 κατοίκους. Το αρχικό όνομα του χωριού ήταν Μουζούστα, κατά την παράδοση, και της αποδόθηκε από τον ομώνυμο Τούρκο Μπέη της περιοχής. Την Ονομασία Λεύκη πήρε αργότερα από ένα δέντρο που βρίσκονταν, στη μοναδική πλατεία του χωριού, μια λεύκα. Στους γόνιμους λόφους που περιτριγυρίζουν το χωριό καλλιεργούνταν παλαιότερα κυρίως σταφίδες αλλά στις μέρες μας έχουν αντικατασταθεί κυρίως με ελιές .Στο χωριό παλαιότερα λειτουργούσε μονοθέσιο δημοτικό σχολείο.

ΤΡΑΓΑΝΑ ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΩΝ:

Ένα υπέροχο χωριό με θέα, κοντά στους Γαργαλιάνους. Σήμερα έχει 98 κατοίκους Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 80m και κοντά σε αυτό έχουν ανακαλυφθεί επίσης αρχαιολογικά ευρήματα. Οι κάτοικοι του ασχολούνται με τις αγροτικές καλλιέργειες κυρίως και τα τελευταία χρόνια με τον τουρισμό. Στην Τραγάνα λειτουργούσε παλαιότερα μονοθέσιο δημοτικό σχολείο

4)Τ.Κ ΜΑΡΑΘΟΠΟΛΕΩΣ (ή ΜΑΡΑΘΟΣ):

Η Μαραθόπολη ή Μάραθος, στη νοτιοδυτική μεριά της Μεσσηνίας, είναι ένα όμορφο και γραφικό παραθαλάσσιο χωριουδάκι. Έχει μόνιμο πληθυσμό 646 κατοίκους Αντίκρι της ο Θεός έχει χτίσει ένα φυσικό  κυματοθραύστη, την Νήσο Πρώτη, προστατεύοντας την από την οργισμένη διάθεση του Ποσειδώνα. Η Μαραθούπολη βρίσκεται σε σημείο στρατηγικής τουριστικής σημασίας, αφού είναι τοποθετημένη σε ισοσκελείς αποστάσεις από διάφορα μέρη που αξίζει να τα επισκεφθείτε, 15 χλμ. Απο τα ανάκτορα του θρυλικού βασιλιά Νέστορα της αρχαίας Ελλάδας και το μουσείο της μυκηναϊκής περιόδου στη Χώρα. 15 χλμ. Απο την πανέμορφη Πύλο με το ενετικό κάστρο, 25 χλμ. Απο την Μεθώνη με ένα απο τα μεγαλύτερα κάστρα της μεσογείου, 40 χλμ. Απο την ονομαστή Κορώνη, 55 χλμ. Απο την αρχαία Ιθώμη, 30 χλμ. Απο την
απολαυστική Κυπαρισσία, 40 χλμ. Από τον Μάραθο πραγματοποιούνται ημερήσιες κρουαζιέρες για στο νησάκι Πρώτη απέναντι, Το καλοκαίρι ο πληθυσμός του χωριού αυξάνεται, καθώς η περιοχή έχει έντονη τουριστική κίνηση. Στη Μαραθόπολη λειτουργούν ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία, κάμπινγκ και ξενώνες. Από το πρωί έως το βράδυ μπορείτε να απολαμβάνετε τον καφέ και το ποτό σας στα φιλόξενα cafe και bar της περιοχής ενώ το χωριό φημίζεται και για τις ψαροταβέρνες του.

ΓΕΦΥΡΑΚΙ:

Απέχει 1 χιλιόμετρο από την Μαραθόπολη και 7 χιλιόμετρα από τους Γαργαλιάνους. Με την απογραφή του 2011 αριθμούσε 5 κατοίκους. Στην περιοχή αυτή υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια αλλά και οργανωμένο Camping για τους λάτρεις του είδους. Υπάρχουν επίσης αρκετές θερμοκηπιακές καλλιέργειες .

ΜΠΑΡΛΑΣ.:

Απέχει από την Μαραθούπολη γύρω στα 4 χλμ. περίπου. Με την απογραφή του 2011 αριθμούσε 50 κατοίκους. Η παραλία του Μπάρλα έχει μια ξεχωριστή γοητεία. Είναι ένας μοναδικός συνδυασμός αμμώδους και βραχώδους παραλίας. Οι σπηλαιώσεις των βράχων που διαμορφωθήκαν από το κύμα και τον χρόνο ,αποτελούν ένα ιδιαίτερο γεωλογικό φαινόμενο που προκαλεί το ενδιαφέρον του επισκέπτη.

ΝΕΡΒΙΓΛΙ (ή ΝΕΡΟΒΙΓΛΙ):

Στον δρόμο από τους Γαργαλιάνους, 1,5χλμ πριν φτάσουμε στην Μαραθόπολη βρίσκεται η τοποθεσία Νερβίγλι ή Νεροβίγλι. Με την απογραφή του 2011 αριθμούσε 28 κατοίκους. Στην τοποθεσία αυτή που περιβάλλεται από ελιές υπάρχουν επίσης ενοικιαζόμενα δωμάτια.

ΝΗΣΟΣ ΠΡΩΤΗ:

Είναι ένα ακατοίκητο νησί στα όρια του Δήμου Τριφυλίας, το οποίο ιδιοκτησιακά ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας. Βρίσκεται απέναντι από την Μαραθούπολη και απέχει από την ακτή (1) περίπου μίλι. Το όνομα του νησιού αυτού, οφείλεται στον θαλασσινό θεό Πρωτέα, γιό του Ποσειδώνα. Με αυτό το όνομα το μνημονεύει και ο Θουκυδίδης σε ένα χωρίο του, που αναφέρεται στην κατά το 404 π.Χ. αποστολή
ναυτικής επικουρίας, στον Αθηναίο στρατηγό Δημοσθένη, που τον είχαν περικυκλώσει οι Σπαρτιάτες στην ακτή της Πύλου.

Στο νησάκι υπήρχε και ο ναός της Εύπλοιας Αρτέμιδος Οι υπήνεμοι όρμοι του νησιού αποτελούσαν στο παρελθόν καταφύγια ναυτικών. Σε αυτό βρίσκονται τα υπολείμματα τείχους Μυκηναϊκής Ακρόπολης ή προκλασικής εποχής με τείχος και κυκλοτερή πυργίσκο. Στα χρόνια της ακμής της πειρατείας, την Πρώτη είχε σαν ορμητήριο του ο Μανιάτης κουρσάρος Κατούλιας αλλά και το θωρηκτό “Σπέτσες” προσορμίστηκε εκεί το 1899, για να σωθεί από την τρικυμία που μαινόταν στο Ιόνιο πέλαγος. Στην θέση “Γραμμένο” είναι χαραγμένες περίπου 30 σκαλιστές επιγραφές μετακλασικής, ρωμαϊκής και Βυζαντινής εποχής. Οι επιγραφές αυτές εκφράζουν ευχές των κατά διαφόρων εποχών, ναυτιλομένων που καταφεύγανε με τα καράβια τους στον ορμίσκο του νησιού για να σωθούν από την τρικυμία και εύχονταν στους θεούς να τους χαρίσουν εύπλοια κατά το υπόλοιπο ταξίδι τους. Μερικές απ’ αυτές: “Εύπλοια τώ Ει…νέω τω Έφεσίω τω Έρμη θεώ”. “Ευπλοιά σοι εύτυχή(ς) Διόσκουροι Σμυρναίοι”. “Ευπλοιά σοι ευτυχή αυρά(ν) ην φέρω ήμΐν”.

Ανατολικά του νησιού, υπάρχει μια μοναδικού κάλλους αμμουδιά, που ονομάζεται αμμουδιά της Βουρλιάς, η οποία βρίσκεται μέσα σε ένα ήσυχο όρμο με πεντακάθαρα νερά. Κάποιος μπορεί να επισκεφτεί την Βουρλιά με δικό του σκάφος, η με καραβάκι από την Μαραθούπολη. Στη θέση που υπήρχε ο ναός της Εύπλοιας Αρτέμιδος ανοικοδομήθηκε ο ναός της Παναγίας της Γοργοπηγής. Το μοναστήρι της Κοίμησης της Θεοτόκου της Γοργοπηγής, εορτάζει στις 23 Αυγούστου και στις 24 Σεπτεμβρίου με πλήθος επισκεπτών να έρχονται για να τιμήσουν την ημέρα που βρέθηκε η εικόνα.

5)Τ.Κ ΜΟΥΖΑΚΙΟΥ:

Χωριό πλησίον της πόλης των Γαργαλιάνων που θεωρείται κεφαλοχώρι της περιοχής. Έχει περί τους 321 κατοίκους που ασχολούνται ως επί τω πλείστον με αγροτικές εργασίες Το Μουζάκι απέχει 15 Km από την ακτή του Ιονίου και είναι χτισμένο σε υψόμετρο 460μ στους πρόποδες της Αγυιάς, της δεύτερης υψηλότερης κορυφής (1066 μ) της οροσειράς Αιγάλεω η οποία εκτείνεται ΒΒΔ- ΝΝΑ σε απόσταση 25χλμ. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011 το Μουζάκι αριθμεί 321 κατοίκους και από το 2010 ανήκει στην ενότητα Γαργαλιάνων του νέου Δήμου Τριφυλίας με έδρα την Κυπαρισσία.

6) Τ.Κ ΠΥΡΓΟΥ (ή ΠΥΡΓΑΚΙ ):

Χωριό πλησίον των Γαργαλιάνων. Οι πρώτοι κάτοικοι ήταν βοσκοί και ήλθαν από τα χωριά Πυργάκι και Στεμνίτσα Βυτίνας . Το χωριό ποτέ δεν λεγόταν ΠΥΡΓΑΚΙ , αφού σύμφωνα με απογραφή των Βενετών το 1684 αναφερόταν ως ΠΥΡΓΟΣ. Το ΠΥΡΓΑΚΙ έγινε μεταπολεμικά για να διακρίνεται από τον Πύργο της Ηλείας. Όσο για την καταγωγή των κατοίκων όντως είναι από την Αρκαδία αλλά όχι από τα χωριά που αναφέρονται . Κατά την απογραφή του 2011 αριθμεί 768 κατοίκους . Στο χωριό λειτουργεί ακόμα 3θέσιο δημοτικό σχολείο.

7) Τ.Κ ΦΛΟΚΑΣ:

Ένα σχετικό μικρό και γραφικό χωριό, που βρίσκεται μεταξύ Γαργαλιάνων και Πύργου Τριφυλίας. Σήμερα οι 48 κάτοικοι του ασχολούνται με τις αγροτικές εργασίες. Στην Φλόκα λειτουργούσε μονοθέσιο δημοτικό σχολείο

Γεωγραφικά – Δημογραφικά στοιχεία

Η Δ.Ε Κυπαρισσίας βρίσκεται στα δυτικά του Δήμου. Έχει έκταση 101 τ.χλμ και είναι η 4η σε έκταση Δ.Ε του Δήμου και είναι πεδινή.

Η Δ.Ε Κυπαρισσίας έχει μόνιμο πληθυσμό 7.728 κατοίκους. Είναι η 2η σε πληθυσμό από τις Δ.Ε αλλά η πρώτη σε πυκνότητα πληθυσμού (76,51κάτοικοι /τ.χλμ), σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Η μείωση του πληθυσμού της είναι 6,89% σε σχέση με τον πληθυσμό της απογραφής του 2001 (8.300 κάτοικοι). Ο δείκτης γήρανσης είναι 1,32 από τους δείκτες γήρανσης των άλλων Δημοτικών Ενοτήτων. Έχει την μεγαλύτερη πυκνότητα πληθυσμού (76,51 κάτοικοι/τ.χλμ.) σε σχέση με τις άλλες Δημοτικές Ενότητες. Ο δείκτης εξάρτησης είναι 0,56 και ο δομικός δείκτης αντικατάστασης είναι 0,78 δηλαδή 0,78 άτομα ηλικίας από 15 έως 24 ετών (παραγωγική ηλικία) αντιστοιχεί σε 1 άτομο ηλικίας από 55 έως 64 ετών (άτομα που ετοιμάζονται να εξέλθουν από την παραγωγική διαδικασία).

Λοιπά στοιχεία

Η Δ.Ε Κυπαρισσίας ήταν δήμος του νομού Μεσσηνίας που συστάθηκε με το πρόγραμμα Καποδίστριας από την συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής ,που αποτέλεσαν στη συνέχεια τα δημοτικά διαμερίσματα του δήμου. Λειτούργησε την περίοδο 1999-2010 οπότε και καταργήθηκε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης και εντάχθηκε στο νέο δήμο Τριφυλίας. Βρισκόταν στα βορειοδυτικά του νομού στις ακτές του Ιονίου. Ο δήμος αποτελούνταν από 11 Δημοτικά διαμερίσματα καταλάμβανε έκταση 101τ/χλμ και είχε συνολικό πληθυσμό 7.728 κατοίκους, σύφωνα με την απογραφή του 2011.Έδρα του δήμου ήταν η Κυπαρισσία.

Στη Δ.Ε. Κυπαρισσίας περιλαμβάνονται οι εξής 11 Κοινότητες με τους οικισμούς και συνοικισμούς τους:

1) Δ.Κ Κυπαρισσίας
– Το Βαθύ
– Ο Καρτελάς
– Η Κυπαρισσία
– Η Μαύρη Λίμνα
– Το Μεμί
– Το Μετταλείο
– Οι Μπλεμενιάνοι
– Οι Μύλοι
– Το Ρουζάκι
– Το Σεργιάνι
– Η Τερψιθέα
– Η Φαρμάκα

2) Τ.Κ Αρμενιών – οι Αρμενιοί

3) Τ.Κ Βρυσών – Οι Βρύσες

4) Τ.Κ Μουριατάδας
– Η Μουριατάδα
– Το Καρβούνι

5) Τ.Κ Μύρου
– Το Μύρο
– Το Αλιμάκι

6) Τ.Κ Ξηρόκαμπου – Ο Ξυρόκαμπος

7) Τ.Κ Περδικονερίου – Το Περδικονέρι

8) Τ.Κ Ραχών — Οι Ράχες

9) Τ.Κ Σπηλιάς — Η Σπηλιά

10)Τ.Κ Στασίου — Το Στασιόν

11)Τ.Κ Φαρακλάδας
– Το Λιθαρορίξι
– Η Φαρακλάδα

1) Δ.Κ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑΣ = ΑΡΚΑΔΙΑ:

Κυπαρισσία, η πόλη που μάγεψε τον Κλειμανσώ. Είναι χτισμένη σε αμφιθεατρική θέση – απλώνεται από τους πρόποδες του όρους Αιγάλεω, επίσης γνωστό με το όνομα “Ψυχρό”, έως τα νερά του Ιονίου. Είναι η έδρα του Δήμου Τριφυλίας. Η ιστορία της είναι πολύ μεγάλη και συμβαδίζει με αυτήν της Πελοποννήσου. Το ξεκίνημά της χάνεται στα βάθη της προϊστορίας. Κατά τα ομηρικά χρόνια η Κυπαρισσία ονομαζόταν “Κυπαρισσίεντας” και ανήκε στο βασίλειο της Πύλου, του βασιλιά Νέστορα. Μάλιστα στον Τρωικό Πόλεμο ο Κυπαρισσίεντας απέστειλε 11 πλοία υπό τη διοίκηση του Νέστορα, σύμφωνα με τον Όμηρο. Αργότερα η περιοχή υποδουλώθηκε στους Σπαρτιάτες μαζί με την υπόλοιπη Μεσσηνία.

Ο Κυπαρισσίεντας ήταν μια ακμάζουσα πολιτισμικά, οικονομικά και εμπορικά πόλη. Μάλιστα το 199 π.Χ. έκοψε δικό του νόμισμα. Πολλοί ενδιαφέρθηκαν για τη στρατηγική θέση της πόλης ανά τους αιώνες: Στη θέση της αρχαίας Ακρόπολης χτίστηκε κάστρο κατά τα Βυζαντινά χρόνια (χαρακτηριστικά ο ένας πύργος έμεινε γνωστός ως “πύργος του Ιουστινιανού”), στη συνέχεια οι Τούρκοι και Φράγκοι κατακτητές ανακατασκεύασαν το φρούριο κάνοντας τις απαραίτητες προσθήκες δίνοντας του τη σημερινή του μορφή. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η Αρκαδιά, όπως ονομαζόταν το Μεσαίωνα η Κυπαρισσία, είχε προνομιούχο θέση ως εμπορικό κέντρο της περιοχής και το κάστρο της στελέχωνε φρουρά 300 Αλγερινών.

Το σημερινό της όνομα οφείλεται στον Όθωνα. Στην Κυπαρισσία ανακαλύφθηκαν τάφοι της Κλασικής και Ρωμαϊκής εποχής, ενώ στην κορυφή του όρους Ψυχρό υπάρχει Φράγκικο Κάστρο. Σήμερα, η Κυπαρισσία αποτελεί μια όμορφη λουτρόπολη στις δυτικές ακτές της Πελοποννήσου. Μοιάζει με δύο πολιτείες η Παλιά ή Πάνω Κυπαρισσία και η σύγχρονη νέα πόλη παραθαλάσσια. Η Πάνω Πόλη βρίσκεται στη ρίζα του Κάστρου, Βυζαντινό κτίσμα που χτίστηκε στη θέση της Αρχαίας Ακρόπολης. Στην Πάνω Πόλη θα δείτε παραδοσιακά σπίτια, σοκάκια, αρχοντικά και φυσικά μια υπέροχη θέα στο απέραντο γαλάζιο του Ιονίου και όλου του κόλπου της Κυπαρισσίας. Στη νέα πόλη, με τους πλατύς δρόμους και τις μεγάλες πλατείες υπάρχουν πλήθος επιλογών φαγητού, διασκέδασης και αγορών καθώς και καταλύματα.

Η πόλη τελειώνει στην παραλία, που έχει μεγάλη κίνηση και ζωντάνια τους καλοκαιρινούς μήνες. Στις αμμώδεις παραλίες της Κυπαρισσίας βρίσκει καταφύγιο η χελώνα caretta-caretta. Τα τελευταία χρόνια η τουριστική υποδομή στην Κυπαρισσία έχει γνωρίσει ιδιαίτερη ανάπτυξη.

ΒΑΘΥ:

Παραθαλάσσιος οικισμός στην Κυπαρισσία που αναπτύσσεται τουριστικά και έχει 22 κατοίκους.

ΚΑΡΤΕΛΑΣ.

3 χλμ. βόρεια από την Κυπαρισσία βρίσκεται η απέραντη παραλία του Καρτελά, αποτελούμενη από άμμο και βότσαλο. Είναι οργανωμένη με ξαπλώστρες, ενώ στην παραλία λειτουργεί και καντίνα. Η παραλία αυτή λειτουργεί και σαν οικισμός, μάλιστα έχει 43 κατοίκους. Διοικητικά υπάγεται στο Δήμο Τριφυλίας.

ΜΑΥΡΗ ΛΙΜΝΑ:

Μικρός οικισμός , που σήμερα έχει 16 κατοίκους.

ΜΕΜΙ = ΜΙΜΙ:

Για τους ντόπιους αποτελεί οικισμό του Δημοτικού Διαμερίσματος Κυπαρισσίας του τέως Δήμου Κυπαρισσίας και νυν Τριφυλίας. Βρίσκεται βόρεια της Κυπαρισσίας και σε απόσταση 4 χιλιόμετρα από αυτήν. Το Μεμί είναι παραλιακός οικισμός και διαθέτει τρεις κοντινές παραλίες στις οποίες συναντάται και η χελώνα Καρέτα-Καρέτα. Η περιοχή γύρω από τον οικισμό καλύπτεται κυρίως από ελαιώνες. Η περιοχή τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς λόγω της αμεσότητας με την πόλη της Κυπαρισσίας και φιλοξενεί δυο μεγάλα σούπερ μάρκετ, ταβέρνα και καφενείο.Σε απόσταση 1,5 χλμ ο παραλιακός οικισμός του Καλού Νερού διαθέτει καταστήματα που εξυπηρετούν και το Μεμί. Στον οικισμό σήμερα κατοικούν 206 μόνιμοι κάτοικοι.

ΜΕΤΑΛΛΕΙΟ:

Μία περιοχή της Κυπαρισσίας που παλιά γινόταν εξόρυξη κάρβουνου.Υπάγεται στο Δήμο Τριφυλίας και έχει 38 κατοίκους.

ΜΠΛΕΜΕΝΙΑΝΟΙ ΑΝΩ & ΚΑΤΩ:

Οι Μπλεμενιάνοι ανήκουν στα διοικητικά όρια του Δήμου Κυπαρισσίας. Πρόκειται για δύο οικισμούς του Δημοτικού διαμερίσματος Κυπαρισσίας, τους Άνω και Κάτω Μπλεμενιάνους, που βρίσκονται βορειοανατολικά της Κυπαρισσίας, μόλις 3 χιλιόμετρα απόσταση από την πόλη και είναι ριζωμένοι σε ένα καταπράσινο λοφίσκο με θέα το Ιόνιο, στην περιοχή μένουν 30 κάτοικοι. Οι Κάτω Μπλεμενιάνοι είναι μία προαστιακή περιοχή όπου νέα σπίτια έχουν κτιστεί από ανθρώπους που εργάζονται στην Κυπαρισσία γύρω από τον παλιό πλάτανο που αποτελεί το κέντρο του. Οι Άνω Μπλεμενιάνοι είναι το παλιό χωριό με γραφικά πέτρινα σπίτια και νέες εξοχικές κατοικίες. Συνδέονται με ασφαλτόδρομο άμεσα με την πόλη και τον Εθνικό δρόμο Κυπαρισσίας – Πύργου, ο οποίος οδηγεί στην ευρύτερη ζώνη της περιοχής.

ΜΥΛΟΙ:

Ημιορεινός παραδοσιακός οικισμός πάνω από την παλιά πόλη της Κυπαρισσίας και κοντά στον άλλο οικισμό των Μπλεμενιάνων. Στους Μύλους υπάρχει και ένα παραδοσιακό Οινομαγειρείο του Κλειδέρη φημισμένο για τους νόστιμους μεζέδες του. Στον οικισμό μένουν 52 κάτοικοι, υπάγεται δε στο Δήμο Τριφυλίας.

ΡΟΥΖΑΚΙ:

Μικρό χωριό αποτελούμενο από 78 κατοίκους περίπου, του πρώην Δήμου Κυπαρισσίας, του σημερινού Δήμου Τριφυλίας, που βρίσκεται πάνω στον δρόμο Κυπαρισσίας – Χώρας σε υψόμετρο 81 μ.

ΣΕΡΓΙΑΝΙ:

6 χλμ. βόρεια από την πόλη της Κυπαρισσίας συναντάμε τον οικισμό της παραλία Σεργιάνι. Η παραλία είναι πολύ καθαρή, αποτελείται από ψιλή άμμο και βότσαλο, ενώ τα νερά της είναι ρηχά. Το Σεργιάνι είναι οικισμός του τ. Δήμου Κυπαρισσίας και νυν Τριφυλίας και εκεί μένουν 20 κάτοικοι.

ΤΕΡΨΙΘΕΑ:

Η Τερψιθέα της Κυπαρισσίας είναι ένας οικισμός του τέως Δήμου Κυπαρισσίας που αριθμεί 90 μόνιμους κατοίκους. Βρίσκεται νότια της Κυπαρισσίας σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από αυτήν, ανατολικά και δυτικά του Εθνικού δρόμου που ενώνει την Κυπαρισσία με τα Φιλιατρά.Το όνομα της το οφείλει στη θέα της προς το Ιόνιο Πέλαγος, μια και ο οικισμός αυτός απέχει 500 μέτρα από τη θάλασσα.Τα παλαιά χρόνια εκεί χτίζονταν τα λεγόμενα «εξοχικά» που θεωρούντο τα καλύτερα σπίτια της περιοχής. Τότε λειτουργούσε και το Δημοτικό σχολείο , το οποίο όμως έκλεισε λόγω της μη προσέλευσης αρκετού αριθμού μαθητών. Διαθέτει όμως εκκλησία η οποία λειτουργεί ακόμα. Παλαιότερα είχε χαρακτηριστεί σαν «αγροτική περιοχή υψηλής παραγωγικότητας» μιας και εδώ βγαίνει το γνωστό μεσσηνιακό καρπούζι, νωρίτερα από οποιοδήποτε άλλο μέρος της Ευρώπης. Με νόμο όμως του 2006 αποχαρακτηρίστηκε . Καλλιεργούνται ακόμα κηπευτικά, πατάτα, ελιές και εσπεριδοειδή. Η Τερψιθέα έχει παραλίες για μπάνιο, με πιο γνωστή από αυτές την Παραλία του Βλάχου, 6 χλμ νότια από την πόλη της Κυπαρισσίας. Πρόκειται για παραλία με βότσαλο και κολπίσκους 200 μέτρων. Η πρόσβαση προς τις παραλίες αυτές είναι κάπως δύσκολη, μια και οι δρόμοι δεν είναι ασφαλτοστρωμένοι.Τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να κτίζονται στην ευρύτερη περιοχή αρκετά εξοχικά λόγω της καθαρής θάλασσας και της απρόσκοπτης θέας. Διαθέτει επίσης εξοχικές ταβέρνες και κέντρα διασκέδασης.

2) T.K ΑΡΜΕΝΙΩΝ:

Σε απόσταση 4 χλμ ΝΑ της Κυπαρισσίας, βρίσκεται ένα ιστορικό και γραφικό χωριό οι Αρμενιοί. Ανατολικά του χωριού δεσπόζει το βουνό Γεράνιο. Πλούσια είναι η Λαογραφία, τα ήθη και τα έθιμα του χωριού. Υπάρχουν διάφορες εικασίες για την ονομασία του χωριού, αλλά καμία δεν αποδεικνύει την πραγματική πηγή της ονομασίας.Ο υπολογισμός της ώρας από τους κατοίκους γινόταν ως εξής: Στη μέση περίπου του ύψους του βουνού Γεράνιου υπάρχουν γυμνά βράχια. Όταν οι ακτίνες του ήλιου έπεφταν στα βράχια αυτά, τότε υπολόγιζαν ότι η ώρα ήταν περίπου 12 με 1 το μεσημέρι. Τα βράχια ονομάστηκαν και παραμένουν έως σήμερα με την ονομασία «Ρολόϊ».

3) T.K ΒΡΥΣΩΝ:

Σε απόσταση 5 χιλιομέτρων ΒΑ από την πόλη της Κυπαρισσίας βρίσκεται το Δημοτικό Διαμέρισμα Βρυσών, ριζωμένο στους πρόποδες του βουνού Άη Βλάσης με το ομώνυμο ξωκλήσι στην κορυφή του. Τα σπίτια του χωριού Βρύσες είναι χτισμένα ανάμεσα σε δένδρα και αγναντεύουν τον κάμπο και τη θάλασσα του Κυπαρισσιακού κόλπου. Το όνομά τους το πήραν από τις πολλές πηγές που ανάβλυζαν και αναβλύζουν πολύ νερό. Άλλωστε από εκεί υδρεύεται η πόλη της Κυπαρισσίας. Από το 1830 έως το 1912 οι Βρύσες αποτελούσαν οικισμό ο οποίος ανήκε στον τότε Δήμο Κυπαρισσίας. Από το 1912 και μετά έγιναν ανεξάρτητη κοινότητα, της οποίας ο πληθυσμός είχε πολλές αυξομειώσεις με φθίνουσα πορεία μετά το 1952.

3) T.K ΜΟΥΡΙΑΤΑΔΑΣ:

Σε απόσταση 7 χιλιομέτρων ΒΑ από την πόλη της Κυπαρισσίας βρίσκεται το Δημοτικό Διαμέρισμα Μουριατάδας, στο οποίο ανήκουν το χωριό Μουριατάδα και ο οικισμός Καρβούνι. Η Μουριατάδα ιδρύθηκε το 1800 περίπου. Οι πρώτοι του κάτοικοι ήταν της οικογένειας Κουτσογιάννη (σήμερα Σταθοπούλου), οι οποίοι ήρθαν από το Αρκουδόρεμα Αρκαδίας με τα γιδοπρόβατά τους. Αργότερα, ήρθαν και οι οικογένειες των Ντουβιτσαίων (σήμερα Παναγιωτακόπουλοι) επίσης από το Αρκουδόρεμα. Σχετικά με την ονομασία του χωριού υπάρχουν δύο εκδοχές. Σύμφωνα με τη μία, το όνομά του οφείλεται στη μούρα της αγριελιάς, οι οποίες υπήρχαν στο χωριό αλλά σήμερα είναι κεντρωμένες ήμερες ελιές. Η δεύτερη εκδοχή λέει ότι η ονομασία του οφείλεται στις πολλές μουριές που υπήρχαν στην περιοχή.

ΚΑΡΒΟΥΝΙ.

Το Καρβούνι είναι μικρό χωριό του Δήμου Τριφυλίας Μεσσηνίας . Πρόκειται για ένα οικισμό χτισμένο ολόκληρο πάνω σε λόφο με θέα στον Κυπαρισσιακό κόλπο. Στη σημερινή του θέση φαίνεται να ήρθαν οι κάτοικοί του στις αρχές του 1900. Η τοποθεσία Παλιό Καρβούνι κατά την παράδοση φιλοξένησε τους πρώτους κατοίκους του, που έφθασαν από τη Μάνη και την Αρκαδία.  Στη θέση αυτή που είναι κρυμμένη σε ρεματιά με νερά και πλατάνια, βρίσκονται ερείπια σπιτιών, ενώ ο γειτονικός λόφος φέρει το όνομα του Αγίου Νικολάου από την ομώνυμη εκκλησία που υπήρχε. Το όνομά του το οφείλει κατά την παράδοση στις μεγάλες ποσότητες κάρβουνου που έβγαζαν από τα δασωμένα βουνά του ή την απειλή του Ιμπραήμ Πασά ότι θα κάνει το χωριό “κάρβουνο”, κάτι που δεν έγινε. Στην απογραφή του 1941 αριθμούσε 133 κατοίκους, ενώ σήμερα έχει 22 κατοίκους. Κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία αλλά και η καλλιέργεια κηπευτικών. Μείωση πληθυσμού έφερε η μετανάστευση τόσο προς το εξωτερικό, όσο και εντός Ελλάδας, ιδιαίτερα στην Αθήνα. Στο χωριό ανήκει το μοναστήρι της Παναγιάς Κατσιμικάδας, χτισμένο στο βουνό Αιγάλεω ή Ψυχρό -όπως το λένε οι ντόπιοι-σε υψόμετρο 650μ. έχει θέα για περισσότερα από 1000 χρόνια το Ιόνιο πέλαγος. Η ονομασία προέρχεται από την κατσικούλα που βρήκε την εικόνα της Παναγιάς στη ρεματιά που έπινε νερό. Το μοναστήρι κάηκε από τον Ιμπραήμ μαζί με τους 40 καλόγερους. Σήμερα, έχει έναν ιερομόναχο, ενώ γιορτάζει στις 8 Σεπτέμβρη.

5) Τ.Κ ΜΥΡΟΥ:

Ανήκει στον δήμο ΤΡΙΦΥΛΙΑΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”. Η επίσημη ονομασία είναι “το Μύρον”. Έδρα του δήμου είναι η Κυπαρισσία και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Πελοποννήσου. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο  “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, το Μύρο ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Μύρου, του πρώην Δήμου ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑΣ του Νομού ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ.

ΑΛΙΜΑΚΙ.

Το Αλιμάκι είναι ένας μικρός οικισμός του πρώην Δήμου Κυπαρισσίας που σήμερα διοικητικά υπάγεται στο Δήμο Τριφυλίας και έχει μόλις 4 κατοίκους .

6) T.K ΞΗΡΟΚΑΜΠΟY = ΜΑΛΕΝΙΤΙ:

O Ξηρόκαμπος είναι ένα χωριό του νομού Μεσσηνίας. Υπαγόταν στον πρώην Δήμο Κυπαρισσίας μέχρι το 2010 και αποτελεί το μοναδικό οικισμό του ομώνυμου δημοτικού διαμερίσματος. Σήμερα ανήκει στο Δήμο Τριφυλίας. Απέχει τρία χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από την πόλη της Κυπαρισσίας. Το χωριό είναι χτισμένο σε υψόμετρο 240 μέτρων, στους πρόποδες του βουνού Αιγάλεω. Με βάση την απογραφή του 2011 ο Ξηρόκαμπος έχει 53 κατοίκους.

7) T.K ΠΕΡΔΙΚΟΝΕΡΙΟΥ:

Είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στους πρόποδες βουνού και σε απόσταση 8 χιλιομέτρων από την πόλη της Κυπαρισσίας είναι γνωστό στην περιοχή και ως Ποδογορά. Αρχικά το χωριό ονομαζόταν Αγορά επειδή εκεί έφταναν οι κάτοικοι από τα γύρω χωριά για να κάνουν τα ψώνια τους και επειδή πήγαιναν με τα πόδια το χωριό ονομάστηκε Ποδογορά. Η αρχική θέση του Περδικονερίου ήταν 1,5 χιλιόμετρο πιο μακριά, απέναντι από το σημερινό χωριό, στη θέση που ονομάζεται Σφεντάμια. Φαίνεται ότι οι κάτοικοι έφυγαν από εκεί λόγω κάποιας ασθένειας που εξόντωσε πολλούς από αυτούς. Στην περιοχή Σφεντάμια βρίσκονται ακόμα τα χαλάσματα σπιτιών και κάποιες εκκλησίες, όπως του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Αθανασίου, του Αγίου Ιωάννου και των Ταξιαρχών. Το νέο χωριό ονομάστηκε Περδικονέρι από το νερό που υπήρχε στην περιοχή και το έπιναν οι πέρδικες.

8) T.K ΡΑΧΩΝ:

Το χωριό ράχες που βρίσκεται κοντά στην Κυπαρισσία πάνω σε ένα ύψωμα με καταπληκτική θέα, καταπράσινο και παραδείσια ηρεμία. Με βάση την απογραφή του 2011 έχει 182 κατοίκους

9) Τ.Κ ΣΠΗΛΙΑΣ:

Σε απόσταση 5 χιλιομέτρων ΝΑ από την πόλη της Κυπαρισσίας βρίσκεται το Δημοτικό Διαμέρισμα της Σπηλιάς, το οποίο είναι και το μεγαλύτερο του Δήμου. Ανατολικά του χωριού υψώνονται τα καταπράσινα βουνά του Αιγάλεω και δυτικά απλώνεται το καταγάλανο κομμάτι του Κυπαρισσιακού κόλπου. Ανάμεσα ξετυλίγεται ο καρποφόρος κάμπος με καλλιέργειες ελιών, πατάτας, καρπουζιών και πολλών άλλων κηπευτικών. Το χωριό ιδρύθηκε το έτος 1833 από τους αδελφούς Κωνσταντίνο, Γεωργάκη και Ιωάννη Μπίτσικα. Το όνομά της οφείλεται σε ένα μικρό σπήλαιο που βρίσκεται κοντά στο ρέμα του Σκανδάλη. Από το 1833 έως το 1914 το χωριό υπαγόταν στον τότε Δήμο Κυπαρισσίας και μετά ιδρύθηκε η κοινότητα Σπηλιάς μέχρι το τέλος του 1998 που ενσωματώθηκε πάλι στο διευρυμένο Δήμο Κυπαρισσίας.

Οι πρώτοι κάτοικοι ήταν των οικογενειών Μπίτσικα και Χήναρη. Γρήγορα όμως ο πληθυσμός του χωριού αυξήθηκε αλματωδώς με αποτέλεσμα να είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πλουσιότερα χωριά της περιοχής. Παρόλο όμως που ο πληθυσμός του χωριού μεγάλωνε , χρειάστηκαν σχεδόν 25 χρόνια για να ιδρυθεί το πρώτο Δημοτικό σχολείο (το 1835). Μέχρι τότε ιδιωτικοί δάσκαλοι δίδασκαν στα παιδιά της Σπηλιάς, είτε σε σπίτια, είτε σε στην εκκλησία. Το 1915 το σχολείο στεγάστηκε στο Δημόσιο Διδακτήριο, το οποίο ιδρύθηκε στο χωριό. Επτά χρόνια αργότερα ιδρύθηκε Δημοτικό σχολείο θηλέων, το οποίο λειτούργησε για δύο χρόνια ως μονοθέσιο. Έτσι στο χωριό πλέον λειτουργούν δύο σχολεία αρρένων και θηλέων, έως το 1924 όταν ενώθηκαν και άρχισε να λειτουργεί το μικτό 2θέσιο Δημοτικό σχολείο. Το χωριό γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη μετά το 1900 όταν ακρίβυνε η σταφίδα , επειδή ξεράθηκαν τα αμπέλια στη Γαλλία . Τότε οι κάτοικοι ξερίζωσαν τις περισσότερες ελιές (που είχαν καλλιεργήσει οι Ενετοί) και φύτευσαν σταφίδες και αμπέλια . Εκείνη τη περίοδο κατέβηκαν και οι Τσάκωνες από την Κυνουρία της Αρκαδίας και χτίστηκε η Τσακονόρουγα προς τα νότια του χωριού . Ήρθαν και άλλοι από τα ορεινά χωριά του Δήμου Τριπύλας (Ντάρα, Μύρου, Λεντεκάδα, Σελλά, Καλογερέσι, Τριπύλα, Λυκουδέσι).

10) T.Κ ΣΤΑΣΙΟΥ:

Eίναι χτισμένο σε ένα ειδυλλιακό τοπίο, χτισμένο αμφιθεατρικά στους πρόποδες του όρους Γεράνιο με θέα στο Ιόνιο πέλαγος, 4 χιλιόμετρα από την πόλη της Κυπαρισσίας. Ονομάστηκε έτσι, σύμφωνα με την παράδοση, καθώς στην πηγή που είναι χτισμένη σήμερα η εκκλησία των Ταξιαρχών έκαναν στάση οι προσκυνητές που πήγαιναν στο Ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στο κοντινό χωριό της Χριστιανούπολης. Το Στασιό παλιότερα ήταν χτισμένο 1,5 χιλιόμετρο ανατολικότερα και μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση γύρω στα 1840. Το Στασιό είναι γνωστό για το ελαιόλαδο, το κρασί και την ρίγανη που παράγει. Εδώ το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου διοργανώνεται η Γιορτή της ρίγανης όπου προσφέρεται δωρεάν κοτόπουλο με ρίγανη. Τα τελευταία χρόνια το Στασιό γνωρίζει μεγάλη οικιστική ανάπτυξη με πολλές εξοχικές κατοικίες Ελλήνων, Γερμανών και Άγγλων που κτίζονται στη περιοχή.

11) Τ.Κ ΦΑΡΑΚΛΑΔΑΣ = ΦΩΤΕΙΝΟΣ ΦΑΡΟΣ:

Ανήκει στον πρώην δήμο Κυπαρισσίας και σημερινό Δήμο Τριφυλίας, αποτελούσε το μοναδικό οικισμό του ομώνυμου διαμερίσματος. Σήμερα ανήκει στον Δήμο Τριφυλίας. Απέχει 6 χιλιόμετρα από την πόλη της Κυπαρισσίας. Με βάση την απογραφή του 2011 η Φαρακλάδα έχει πληθυσμό 320 κατοίκους.

Γεωγραφικά – Δημογραφικά στοιχεία

Η ΔΕ Τριπύλης βρίσκεται στα ανατολικά του Δήμου. Έχει έκταση 69 τ.χλμ, είναι η μικρότερη σε έκταση Δημοτική Ενότητα του Δήμου, η λιγότερο πυκνοκατοικημένη και χαρακτηρίζεται ως ορεινή. Η ΔΕ Τριπύλης έχει πληθυσμό 354 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Κατά την απογραφή του 2001 είχε πληθυσμό 493 κατοίκους, παρουσιάζει δηλαδή μείωση κατά 7,90%. Εμφανίζει τη μικρότερη πληθυσμιακή πυκνότητα από τις ΔΕ. Ο δείκτης εξάρτησης είναι 1,05 και ο δομικός δείκτης αντικατάστασης είναι 0,40 (ο μικρότερος δείκτης από τον αντίστοιχο των άλλων ΔΕ του Δήμου).

β. Λοιπά στοιχεία

Η Βουνοζωσμένη Τριπύλη με τα δέκα (10) Τριπυλοχώρια της είναι μια από τις έξι (6) Δημοτικές ενότητες του Δήμου Τριφυλίας. Πρόκειται για ένα υψίπεδο 400μ. περίπου συνολικής έκτασης 69.970 στρ. ζωσμένο από το όρος Αιγάλεω και τα Κοντοβούνια που το διατρέχει καταμεσής ο Αρκαδικός Ποταμός. Ομηρικά λεγόταν ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΕΝΤΑΣ. Ο επισκέπτης μπορεί να χαρεί το ξεχωριστό χρώμα κάθε χωριού που είναι πνιγμένα στο πράσινο. Μπορεί να περπατήσει στα πανέμορφα δάση της εκεί που κάποτε ο Βασιλιάς ΝΕΣΤΩΡΑΣ προμηθευόταν τη ξυλεία του. Μπαίνοντας ο επισκέπτης από τη πρώτη πύλη στο Ελληνικό δίπλα στη Μουριατάδα μπορεί να δει το Θολωτό τάφο της ΑΜΦΙΓΕΝΕΙΑΣ και στη συνέχεια ημικυκλικά τα Τριπυλιοχώρια : ΔΑΡΑ – ΡΟΔΙΑ – ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟ – ΚΛΩΝΙ – ΑΣΟΥΤΑΙΝΑ – ΛΥΚΟΥΔΕΣΙ – ΤΡΙΠΥΛΑ – ΛΑΤΖΟΥΝΑΤΟ – ΚΑΛΟΓΕΡΕΣΙ – ΣΕΛΛΑ. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της Τριπύλης τα πέτρινα γεφύρια της, το δίτοξο πέτρινο γεφύρι στον Αρκαδικό ποταμό ( Σελλέϊκο Ποτάμι ), το μονότοξο πέτρινο γεφύρι που ενώνει τις δύο ρούγες στο Σελλά , το μονότοξο πέτρινο γεφύρι στο Καλογερέσι στις πηγές του Αρκαδικού ποταμού.

Ξεχωριστή θέση στο χώρο που δεσπόζει της περιοχής είναι το Κάστρο ΣΑΝ ΦΛΑΟΥΡΟ στο ΛΑΝΤΖΟΥΝΑΤΟ όπου και δεύτερη πύλη .
Επίσης ιδιαίτερη θέση στο χώρο έχει το Δημοτικό Σχολείο στο ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟ αφ ενός αρχιτεκτονικά και αφ ετέρου ιστορικά γιατί χτίστηκε επί Κυβερνήτη Καποδίστρια. Το Λαογραφικό Μουσείο Τριπύλης στο Σελλά έχει δημιουργηθεί με πολύ – πολύ μεράκι και ο επισκέπτης απαραίτητα πρέπει να το επισκεφτεί καθώς, επίσης, το Παραδοσιακό Λιοτρίβι στο ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟ. Εκεί όμως που ο επισκέπτης θα σταθεί με ευλάβεια και θα μείνει άφωνος είναι η μονή του ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΗΤΑ στο Σελλά. Πρόκειται για ένα Βυζαντινό Ναό χτισμένο σε υψόμετρο 800μ. περίπου το 1892. Ξεχωρίζει αφενός ως Αρχιτεκτόνημα αφετέρου ως δασικό περιβάλλον. Το φαράγγι ανάμεσα στο ΔΑΡΑ και στο ΚΡΙΤΣΙ του Αρκαδικού Ποταμού θεωρείται το Ελληνικό GRAND CANYON και προσφέρεται για πολύ τολμηρούς. Το πλήθος πηγών της Τριπύλης είναι κάτι το πολύ ξεχωριστό.

Ενδεικτικά σημειώνουμε τους Κανάλους στο ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟ. Τέλος η μοναδικότητα του Αρκαδικού Ποταμού ώθησε τους φίλους του να δημιουργήσουν το “ΠΑΡΚΟ ΤΡΙΠΥΛΗΣ” 200μ. πάνω από τη γέφυρα του Σελλά. Ο χώρος είναι σε χρήση του Κοινωνικού συνόλου και ο επισκέπτης μπορεί να περπατήσει στα απίθανα παραποτάμια μονοπάτια του πάρκου να χαρεί την απίθανη ομορφιά μέσα από την ατελείωτη βιοποικιλότητα να γνωρίσει τη ζωή στο ποτάμι, να κολυμπήσει στη λίμνη του νερόμυλου και να απολαύσει το φαγητό της αρεσκείας του στο κιόσκι του πάρκου κάνοντας ελεύθερα χρήση του ΜΠΑΡΜΠΕΚΙΟΥ πάντα με σεβασμό στο χώρο.

Στη Δ.Ε Τριπύλης περιλαμβάνονται οι εξής 7 Κοινότητες με τους οικισμούς και συνοικισμούς τους:

1) Τ.Κ Ραπτοπούλου
– Το Ραπτόπουλο
– Η Παλαιά Βρυση

2) Τ.Κ Καλογερεσίου – Το Καλογερέσι

3) Τ.Κ Λατζουνάτου – Το Λατζουνάτο

4) Τ.Κ Λυπουδεσίου
– Το Λυκουδέσι
– Το Κλώνι

5) Τ.Κ Ροδιάς
– Η Ροδία
– Ο Δάρας

6) Τ.Κ Σελλά
– Ο Σελλάς
– Το Άνυδρο

7) Δ.Κ Τριπύλης – Η Τριπύλη

1) Τ.Κ ΡΑΦΤΟΠΟΥΛΟΥ = ΚΑΡΥΟΠΟΥΛΑ:

Είναι χτισμένο στην πλαγιά του βουνού, ανάμεσα στα χωριά Ροδιά (Λεντεκάδα) και Λυκουδέσι σε υψόμετρο 550μ. Δυο ρέματα χωρίζουν το χωριό σε γειτονιές, το «Ξερολάγκαδο» και τα «Κανάλια». Η παράδοση αναφέρει ότι οι πρώτοι του κάτοικοι ήρθαν από το χωριό Αγορέλιτσα της Μεσσηνίας. Το παλιό του όνομα (κατά την παράδοση) ήταν Καρυοπούλα. Την ονομασία αυτή, διατήρησε μέχρι το 1959, όπου και  μετονομάστηκε σε Ραπτόπουλο (από το Ράπτης και όχι Ράφτης). Ο κόσμος όμως, το ξέρει Ραφτόπουλο: «Είμαι από το Ραφτόπουλο». «Πάμε στο Ραφτόπουλο» κλπ. Δύο εκκλησίες έχει το Ραφτόπουλο. Η μια είναι των Αγίων Αναργύρων (Κοσμά και Δαμιανού). Χτίστηκε γύρω στα 1880 με πρώτο εφημέριο τον ιερομόναχο Ευγένιο Καρυώτη ο οποίος μετακλήθηκε από το Μοναστήρι της Σκαφιδιάς της Ηλείας. Η άλλη, η παλαιότερη, είναι η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Έχει κτιστεί το έτος 1418 με πελεκητή πέτρα. Σε ένα πέτρινο ερμάρι βρέθηκαν οστά ανθρώπου, αγνώστων στοιχείων, προφανώς αυτού που την έχτισε ή την υπηρέτησε για χρόνια. Το τέμπλο της εκκλησίας είναι ξυλόγλυπτο, μεγάλης αξίας, και φυλάσσεται στο γυναικωνίτη της, με εντολή της υπηρεσίας βυζαντινών αρχαιοτήτων.

2) T.K KΑΛΟΓΕΡΕΣΙOY:

Το Καλογερέσι, είναι το ακρινό χωριό της Δ.Ε. Τριπύλης . Είναι χτισμένο, από πολύ παλιά, σε υψόμετρο 600 μέτρων περίπου. Είναι το πιο μακρινό χωριό από την Κυπαρισσία, γι αυτό είναι κάπως απομονωμένο. Ο πληθυσμός του χωριού, δεν ξεπέρασε ποτέ τις 50 οικογένειες. Είναι παραγωγικό χωριό από γεωργικής πλευράς, κτηνοτροφικό και ντυμένο με χαμόκλαδα, πουρνάρια και άλλα δέντρα. Ο δρόμος που ανηφορίζει από το Σελλά, περνάει από το Λεσοβίτι (Άνυδρο) και καταλήγει στο Καλογερέσι. Ο ίδιος δρόμος αν τον συνεχίσεις περνάει από τα χωριά Χρυσότοπος (Χρύσοβα), Ρευματιά (Λούμι), Κεφαλληνού, Ζερμπίσια και καταλήγει στο κεφαλοχώρι Μελιγαλάς κι από εκεί στην Καλαμάτα. Το Καλογερέσι, μετά την κατάργηση του τέως Δήμου Τριπύλης, που έγινε το 1912, απετέλεσε κοινή Κοινότητα, μαζί με το χωριό Τριπύλα. Στα 1919, το χωριό Τριπύλα προσαρτήθηκε στην Κοινότητα Λυκουδεσίου και στα 1933 το Καλογερέσι αναγνωρίστηκε σαν ξεχωριστή Κοινότητα. Πίσω από τις σκεπασμένες με θάμνους βουνοκορφές του είναι τα χωριά της πρώην επαρχίας Μεσσήνης. Σήμερα το Καλογερέσι έχει πληθυσμός 32 κατοίκων.

3) T.K ΛΑΤΖΟΥΝΑΤΟΥ:

4) T.K ΛΥΚΟΥΔΕΣΙOY = ΧΡΥΣΙΚΟ:

Το Λυκουδέσι, βρίσκεται στο άνω ακραίο μέρος της Δ.Ε. Τριπύλης , στα όρια των παλιών επαρχιών Τριφυλίας και Μεσσήνης, ανάμεσα στα χωριά Ραφτόπουλο και Τριπύλα, σε υψόμετρο 600 μέτρων. Για την ονομασία του χωριού η παράδοση λέει ότι ένας χωρικός πήγε στο δάσος για ξύλα. Εκεί δέχτηκε την επίθεση ενός λύκου αλλά αυτός κατάφερε να τον δέσει με την τριχιά που είχε μαζί του. Και από το δέσιμο αυτό του λύκου, πήρε και το χωριό την ονομασία του. Μια άλλη εκδοχή, λέει πάλι ότι κάποτε υπήρχε ένας νερόμυλος κάτω στο ποτάμι και η δέση του αυλακιού που βρισκόταν κοντά στην μεγάλη βρύση του χωριού, ανήκε σε κάποιον που το παρατσούκλι του ήταν Λύκος. Η τοποθεσία λεγόταν «του Λύκου η δέση» και έτσι από εκεί πήρε και το χωριό την ονομασία Λυκουδέσι. Το χωριό κατοικούσαν κτηνοτρόφοι οι οποίοι σιγά – σιγά όμως το εγκατέλειψαν και σήμερα έχει 27 κατοίκους.

ΚΛΩΝΙ.

Βαδίζοντας από το Ραφτόπουλο στο ανατολικό τμήμα της περιφέρειας της κυκλικής κοιλάδας της Τριπύλης, σε υψόμετρο 520 μέτρων, συναντάει κανείς το συνοικισμό του Κλωνί. Στην άκρη του δρόμου η μικρή εκκλησία του, αφιερωμένη στον Προφήτη Ηλία και δεξιότερα τα λιγοστά σπίτια του συνοικισμού, ύστερα το δάσος με τα άγρια δέντρα και τους θάμνους που δασώνουν την περιοχή. Το 1912 το χωριό δεν μπορούσε να κάνει τη δική του κοινότητα και έτσι μαζί με την Ασούτενα προσχώρησαν στην κοινότητα.

5) T.K ΡΟΔΙΑΣ = ΛΕΝΤΕΚΑΔΑ:

Ένα ακόμα χωριό του παλιού Δήμου Τριπύλης και Κοινότητας Τριπύλης , είναι και η Ροδιά, χτισμένη ανάμεσα στα χωριά Ντάρα και Ραφτόπουλο και γύρω του τα βουνά Βιγλατούρι, Ασφακίδια, Φανερή, Ψυχρό και Λούστρα. Παλιά λεγόταν Λεντεκάδα μέχρι το 1956 όπου μετονομάστηκε σε Ροδιά. Οι ντόπιοι όμως, προτιμούν να χρησιμοποιούν την παλιά ονομασία του χωριού. Η Λεντεκάδα, έγινε ξεχωριστή Κοινότητα στα 1912, αφού αποσπάστηκε από τον μέχρι τότε Δήμο Τριπύλης, που τον αποτελούσαν όλα τα γύρω χωριά. Στην αρχή, την Κοινότητα αποτέλεσαν τα χωριά Λεντεκάδα και το γειτονικό Δάρα (Ντάρα). Στη συνέχεια όμως στην Κοινότητα ανήκε και η Άνω Λεντεκάδα (Αγία Τριάδα) μέχρι που έσβησε σαν χωριό. Το χωριό αναφέρεται στην απογραφή των Ενετών του έτους 1689, όπου είχε 76 κατοίκους. Κατά την απογραφή του 1700, το χωριό είχε 140 κατοίκους. και με την απογραφή του 2011, η Ροδιά μέτρησε μόνο 58 κατοίκους.

ΔΑΡΑΣ = ΝΤΑΡΑ:

Ένα από τα παλιά και ιστορικά χωριά της Τριφυλίας είναι και το Δάρα ή Ντάρα όπως το λένε οι Ντόπιοι. Μέχρι πρότινος ήταν ένας μικρός οικισμός της πρώην κοινότητας Τριπύλης. Ακολουθώντας την διαδρομή Κυπαρισσία, Βρύσες, Μουριατάδα, «Ελληνικό», βρίσκεσαι στην είσοδο του λεκανοπεδίου της Τριπύλης. Μετά περνάς από την τοποθεσία που λέγεται «Νταρόλογγος» και διασχίζοντάς τον φτάνεις στη θέση «Διόδια», όπου υπάρχει μια διακλάδωση. Ένα από τα παλιά και ιστορικά χωριά της Τριφυλίας είναι και το Δάρα ή Ντάρα, όπως το λένε οι Ντόπιοι. Σήμερα είναι ένας μικρός οικισμός της κοινότητας Τριπύλης. Ακολουθώντας την διαδρομή Κυπαρισσία, Βρύσες, Μουριατάδα, «Ελληνικό», βρίσκεσαι στην είσοδο του λεκανοπεδίου της Τριπύλης. Το χωριό Ντάρα είχε 25 οικογένειες περίπου και οι κάτοικοι ήταν σχεδόν όλοι γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Διότι όλα τα χωριά της Τριπύλης είναι γεωργικά και κτηνοτροφικά. Κατά την απογραφή του 2011 έχει 20 κατοίκους.

6) T.K ΣΕΛΛΑ (o):

O Σελλάς είναι χωριό. Συνδέεται οδικώς με την Κυπαρισσία, το Δώριο και την Καλαμάτα. Χτιστηκε τον 13ο αιωνα και βρίσκεται σε υψόμετρο 500 μέτρων σε πράσινο περιβάλλον με ελιές αμπέλια και υγιεινό κλίμα. Η ίδρυση του λαογραφικού μουσείου του οικισμού και τα εγκαίνεια του τον Αύγουστο του 2006 ήταν ένα σημαντικό γεγονός για το χωριό και την ευρύτερη περιοχή της Τριφυλλίας. Το χωριό Σελλά, βρίσκεται στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο, στην επαρχία Τριφυλίας του Νομού Μεσσηνίας, στην Κοινότητα Τριπύλης. Στα 1912, οι τότε Δήμοι διαλύθηκαν κι έγιναν οι Κοινότητες. Το Σελλά έκανε τη δική του, μαζί με το γειτονικό Λεσοβίτι (Άνυδρο), η οποία λειτούργησε μέχρι το 1998, όπου οι μικρές Κοινότητες καταργήθηκαν, σύμφωνα με το σχέδιο «Καποδίστριας», με το οποίο κι έγιναν οι νέοι Δήμοι και οι Κοινότητες. Από το 1998 λοιπόν, το Σελλά ανήκει στη νέα διευρυμένη Κοινότητα Τριπύλης και λέγεται Δημοτικό Διαμέρισμα Σελλά. Το χωριό Σελλά, βρίσκεται περίπου στο κέντρο του λεκανοπεδίου του παλιού Δήμου Τριπύλης και νυν Κοινότητας Τριπύλης.

Το Σελλά, είναι μια περιοχή με θρύλους και ιστορία, όπως όλη η Τριφυλία. Η Ελληνικότητά του, όσο κι αν δοκιμάστηκε κατά καιρούς, άντεξε στο καμίνι της ιστορίας, έτσι όπως αντέχει ο χρυσός στη φωτιά. Η ύπαρξη του χωριού, τοποθετείται στα βάθη των αιώνων. O τόπος είναι εύφορος και κατάλληλος για κτηνοτροφία. Το κλίμα είναι υγιεινότατο και το νερό ονομαστό. Οι κάτοικοί του, ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Το χωριό Σελλά, με την μορφή που το ξέρουμε σήμερα, χτίστηκε γύρω στα 1350 με 1400. Κατά την παράδοση, το χωριό Σελλά οφείλει την ονομασία του, στο παρακάτω περιστατικό: Λέγεται ότι ο Τούρκος αγάς του χωριού Βαρυμπόπι, κάλεσε σε σύσκεψη τους αγάδες των γύρω χωριών. Φαίνεται πως θα ήταν ο ανώτερος στην περιοχή. Οι αγάδες πήγαν εκεί και στη συζήτηση που επακολούθησε, ο αγάς τους ρώτησε για τα εισοδήματα των χωριών τους. Τα προϊόντα του αγά του σημερινού χωριού Σελλά, που λεγόταν Καραλής, ήταν διπλάσια απ’ αυτά των άλλων. Και τότε ο αγάς φαίνεται πως του είπε: «Μωρ’ εσένα σου αξίζει να πάρεις μια σέλλα και να γυρίζεις μ’ ένα σελλωμένο άλογο». Κι από τότε ο Καραλής, σέλλωσε το άλογό του, και γύριζε στην περιοχή. Κι όλοι έλεγαν: «Πάμε στου «σελλά» το χωριό». Το όνομά του, ο Καραλής, το έδωσε στ’ αλώνια, ανατολικά του χωριού, κοντά στο σημερινό υδραγωγείο, δίπλα από το ερειπωμένο σπίτι του Κανασουλέα – «στ’ αλώνια του Καραλή» – όπου οι Σελλαίοι αλώνιζαν πριν από αρκετά χρόνια τα γεννήματά τους. Μια άλλη εκδοχή είναι ότι η ονομασία Σελλά, προήλθε από το ποτάμι του νερόμυλου, που στον χάρτη αναφέρεται ως ποταμός Σελλάς. Τούτο όμως δεν φαίνεται να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Διότι από πουθενά δεν προκύπτει ότι το χωριό λεγόταν «ο Σελλάς» (Δημόσια έγγραφα, ιστορικές μαρτυρίες, αφηγήσεις παλαιοτέρων κλπ.). Αντίθετα, υπάρχουν πλείστες καταγραφές, που αναφέρουν το χωριό ως «το Σελλά» με ένα ή με δύο λάμδα, που είναι και το σωστό. Μια ακόμα εκδοχή είναι ότι η ονομασία του χωριού προήλθε από τη Σλαβική λέξη Σελλό, που στα Σλαβικά σημαίνει χωριό. Και ότι η ονομασία δόθηκε από τους Σλάβους στο χωριό, κατά την κάθοδο των Σλάβων στην Πελοπόννησο, στα 760 μ.Χ. περίπου, που σημαίνει πως το Σελλά είναι ακόμα πιο παλιό απ’ ότι νομίζεται. Και τέλος, μια ακόμα εκδοχή είναι ότι η ονομασία προέρχεται από την τοποθεσία Σιλέζα ή Σελέζα (και Σουλιέζα), που στα Αρβανίτικα σημαίνει μεγάλο χωριό, κεφαλοχώρι. Την τοποθεσία Σουλιέζα, (όπως λεγότανε παλιά η σημερινή Σιλέζα), προφανώς την έδωσαν Αλβανόφωνοι, όταν ήρθαν στο χωριό προερχόμενοι από την Ήπειρο, τα παλιά εκείνα χρόνια.

ΑΝΥΔΡΟ = ΛΕΣΟΒΙΤΙ:

Στο δρόμο που πηγαίνει από το Σελλά προς το Καλογερέσι, συναντάμε το μικρό οικισμό Άνυδρο ή Λεσοβίτι. Κάποτε ήταν και αυτό ένα από τα μικρά χωριά του τόπου μας. Σήμερα όμως, έχει λίγα σπίτια. Δεν υπήρξε άλλωστε ποτέ μεγάλο χωριό. Το χωριουδάκι αυτό αποτελούνταν από καμιά δεκαριά οικογένειες. Ήταν λίγοι, αλλά λίγο σκληροί. Δεν είχαν αγαθές σχέσεις ο ένας με τον άλλον, παρά μόνο προστριβές .

7) Δ.Κ ΤΡΙΠΥΛΑΣ = ΜΥΤΥΛΑ:

Το χωριό Τριπύλα, (που για κάποιο χρονικό διάστημα λεγόταν και Μυτύλα) είναι ένα όμορφο χωριό . Το χωριό, βρίσκεται σε υψόμετρο 420 μέτρων, ανάμεσα στα χωριά Λαντζουνάτου και Λυκουδέσι, κάτω από το βουνό Μπούρα, που δεσπόζει στα νοτιοανατολικά της Τριπύλης και σήμερα έχει 34 κατοίκους. Ιστορικά η Τριπύλη, από τα αρχαία ακόμα χρόνια, παρακολούθησε την ιστορία της υπόλοιπης Τριφυλίας και ιδιαίτερα της Κυπαρισσίας (Αρκαδιάς), που η ιστορία της υπήρξε μακραίωνη και πολυκύμαντη. Ο αρχαιολογικός χώρος του «Ελληνικού», κοντά στο χωριό Μουριατάδα, παρά τις καταστροφές, που προξένησαν τα συναπαντήματα των καιρών και ο πανδαμάτορας χρόνος, μιλάει εύγλωττα για την αρχαιολογική του ομορφιά.Έτσι, όλος ο χώρος της Τριπύλης, ακολούθησε την πορεία της αρχαίας πόλης Αμφιγένεια (το «Ελληνικό» ταυτίζεται με την πόλη αυτή).

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, τα χωριά της Τριπύλης, ήταν κάπως μακριά από την πρωτεύουσα και ορεινά καθώς ήταν απολάμβαναν κάποια σχετική ελευθερία. Οι κοτζαμπάσηδες όμως, καμιά φορά, ήταν πιο σκληροί από τους κατακτητές, γι αυτό πολλοί αναγκάζονταν να πάρουν τα βουνά. Η Τριφυλία, στα χρόνια της σκλαβιάς, έβγαλε «γερά» ντουφέκια, που όταν δινόταν η ευκαιρία χτυπούσαν τον τύραννο. Κατά τη δεύτερη Τουρκοκρατία (1715-1770), οι Τούρκοι χώρισαν τη Μεσσηνία σε 9 βιλαέτια. Έτσι το Βιλαέτι της Αρκαδιάς είχε στους κόλπους του την περιοχή της Κυπαρισσίας, την περιοχή της Ζούρτσας (σημερινή Φιγαλία), την περιοχή των Σουλιμοχωρίων και την περιοχή των Κοντοβουνίων. Σ’ αυτήν ανήκαν τα περισσότερα Τριπυλοχώρια.

Γεωγραφικά – Δημογραφικά στοιχεία

Η ΔΕ Φιλιατρών βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του Δήμου. Έχει έκταση 114 τ.χλμ. και είναι η 2η σε έκταση Δημοτική Ενότητα του Δήμου. Η μορφολογία του εδάφους της χαρακτηρίζεται ως πεδινή αφού καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του Τριφυλιακού κάμπου με 30.000στρ. Έχει μόνιμο πληθυσμό 7.514 κατοίκους αποτελώντας την 3η σε πληθυσμό από τις ΔΕ αλλά τη δεύτερη πιο κατοικημένη ΔΕ (66,91 κάτοικοι /τ.χλμ). Εμφάνισε τη μεγαλύτερη μείωση (17,4%) στον πληθυσμό από τις άλλες Δημοτικές Ενότητες σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2001 που οι κάτοικοι ήταν 9.098. Παρουσιάζει το μικρότερο δείκτη γήρανσης 1,22, είναι η λιγότερο γηρασμένη Δ.Ε και το καλύτερο δείκτη αντικατάστασης 1,12 από τους αντίστοιχους δείκτες των άλλων Δ.Ε. Επίσης έχει τον δεύτερο μικρότερο δείκτη εξάρτησης 0,58 σε σύγκριση με τις υπόλοιπες Δημοτικές Ενότητες.

Λοιπά στοιχεία

Η Δ.Ε Φιλιατρών ήταν δήμος του νομού Μεσσηνίας που συστάθηκε με το πρόγραμμα Καποδίστριας από την συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής, που αποτέλεσαν στη συνέχεια τα δημοτικά διαμερίσματα του δήμου. Λειτούργησε την περίοδο 1999-2010 οπότε καταργήθηκε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης και εντάχθηκε στο νέο Δήμο Τριφυλίας. Βρέσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού. Ο πληθυσμός του δήμου είναι 7,514 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2011 με έδρα τα Φιλιατρά.

Στη Δ.Ε. Φιλιατρών περιλαμβάνονται οι εξής 6 Κοινότητες με τους οικισμούς και συνοικισμούς τους:

1) Δ.Κ Φιλιατρών
– Τα Φιλιατρά
– Η Αγία Κυριακή
– Η Αγία Πεθαμένη
– Ο Άγριλος
– Οι Βρύσες
– Η Γιόλακα
– Το Κουντρί
– Ο Λαγκούβαρδος
– Τα Λεμπεστενά
– Το Λιμενάρι
– Το Μερολίθι
– Το Στόμιο

2) Τ.Κ Εξοχικού – Το Εξοχικό

3) Τ.Κ Μάλης – Η Μάλη

4) Τ.Κ Πλάτης – Η Πλάτη

5) Τ.Κ Χαλαζονίου – Το Χαλαζόνι

6) Τ.Κ Χριστιανουπόλεως – Η Χριστιανούπολη

1) Δ.Κ ΦΙΛΙΑΤΡΩΝ:

Τα Φιλιατρά είναι μια από τις νεότερες και ομορφότερες πόλεις της Δυτικής Μεσσηνίας με πληθυσμό 5,969 κάτοικοι . Η ζωή της ως πόλεως χρονολογείται από το 16ο αιώνα, αλλά οι ρίζες της φαίνεται να ξεκινούν από πολύ μακριά, αφού σαν προμάμμη της φέρεται η αρχαία Εράνα, η οποία τοποθετείται στην περιοχή της Αγίας Κυριακής. Μια πόλη της αρχαιότητας για την οποία οι σημερινοί πολίτες της φιλιατρινής πολιτείας αισθάνονται ιδιαίτερη υπερηφάνεια, καθώς γνωρίζουν πως μεταξύ της αρχαίας Εράνας και της σημερινής τους πόλης, υπάρχει μια συνεχής και διαρκής πολιτισμική συνέχεια. Ο γεωγράφος Στράβων είναι ο μόνος που είδε την Εράνα και την περιέγραψε, όπου μεταξύ άλλων αναφέρει: [… Ων εισίν έσχαται προς δύσιν Πύλος και Κυπαρισσία μέση δε τούτων Εράνα]. Όλοι οι άλλοι λεξικογράφοι, αρχαιολόγοι και μεταγενέστεροι περιηγητές που την αναφέρουν αποτελούν απλώς σχολιαστές του Στράβωνος.

Ιστορικοί μελετητές πιστεύουν ότι τα δύο ονόματα Εράνα και Αρήνη αναφέρονται στον ίδιο αρχαίο οικισμό. Στην πορεία των αιώνων η Εράνα κατέληξε να ονομάζεται Εράνη, όνομα που έχει δοθεί και στον
Αθλητικό Σύλλογο της πόλης, για να τιμηθεί ένα βαρύ και μακραίωνο παρελθόν. Ας σημειωθεί δε ότι ο τέως Δήμος Φιλιατρών ονομαζόταν Δήμος Εράνης. Ο Άγιος Χαράλαμπος είναι πολιούχος της πόλεως. Την 10η Φεβρουαρίου τελείται μεγάλη θρησκευτική πανήγυρις με συρροή χιλιάδων προσκυνητών.

Τα Φιλιατρά έχουν μεγάλη παράδοση στον πολιτισμό. Από την εποχή της ακμής τους η πραγματοποίηση πολιτιστικών δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων έθεσε τα θεμέλια της πολιτιστικής ακμής. Ο Σύλλογος Φιλοπροόδων Φιλιατρών, βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών από το 1991, πρωτοπόρος από της ιδρύσεώς του (1926) με το σχολείο Μουσικής και τη Φιλαρμονική, έχει δημιουργήσει μουσική και πολιτιστική παράδοση στην πόλη, ενώ το χορευτικό του έχει μεγάλη συμβολή στη διατήρηση και τη διάδοση των παραδοσιακών ελληνικών χωρών. Το «ΒΟΡΡΕΕΙΟΝ» Πνευματικό Κέντρο και το Πάρκο της Βλαχέρνας είναι οι εστίες της δράσης του, όπως «Τα Βλαχέρνια» η πιο αναδεδειγμένη και πρωτότυπη εκδήλωση του Συλλόγου (29/6-1/7) με συνάντηση Φιλαρμονικών. Ακόμα, ο Μορφωτικός Σύλλογος Φιλιατρών «ο Πυρσός» από το 1958 με τη δραστηριότητα του έχει πλουτίσει την πολιτιστική παράδοση. Εστία του το «ΦΟΥΡΝΑΡΑΚΕΙΟΝ» Πνευματικό Κέντρο, όπου λειτουργεί η κινηματογραφική του λέσχη και τελούνται οι άλλες του δραστηριότητες. Το Συγκρότημα Ελληνικών παραδοσιακών χορών που διαθέτει έχει λάβει μέρος σε πολλά φεστιβάλ ανά την Ελλάδα. Το Φεστιβάλ χορευτικών παραδοσιακών συγκροτημάτων κάθε καλοκαίρι αποτελεί την αναδεδειγμένη του εκδήλωση. Το «ΦΟΥΡΝΑΡΑΚΕΙΟΝ», επιπλέον, αποτελεί την έδρα και του Τριφυλιακού Ερασιτεχνικού Θεάτρου.

Το όνομα της η πόλη το οφείλει κατά μία εκδοχή στον Φράγκο Βαρόνο Ντε Φιλιάτρ, ενώ σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή στα πολλά πηγάδια της περιοχής. Δηλαδή από την εξέλιξη της λέξεως φρέαρ φρήαρ –
φρηρ – φλητρόν – φλεατρόν – φιλιατρόν και στον πληθυντικό Φιλιατρά.

Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, έχουν παρατηρηθεί ίχνη ζωής στη περιοχή των Φιλιατρών από τη Λίθινη Εποχή. Αυτό μαρτυρούν οι λίθινοι πέλεκεις και διάφορα εργαλεία που έχουν ανασκαφεί κατά μήκος
του ποταμού Κρουνοί. Η σημερινή μορφή της όμορφης πόλης οφείλεται στην μεγάλη ανοικοδόμηση που υπέστη μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1886. Ο ποιητής Γιώργος Κατσαρός είπε «τα Φιλιατρά είναι μία Πλατεία…». Η φράση αυτή επιβεβαιώνεται όταν ο επισκέπτης φτάσει στα Φιλιατρά και αντικρίσει την κεντρική πλατεία της πόλης. Μια από τις μεγαλύτερες και ομορφότερες πλατείες των ελληνικών κωμοπόλεων η οποία αποτελεί το κέντρο γύρω από το οποίο περιστρέφεται η ζωή των Φιλιατρινών όλων των ηλικιών.

Η πλατεία Καποδιστρίου με το Βενετσιάνικο σιντριβάνι και το περίφημο ρολόι στο Δημαρχείο μαζί με νεοκλασικά κτήρια της πόλης μαρτυρούν την οικονομική ανάπτυξη της πόλης το 19ο αιώνα. Το σιντριβάνι και το ρολόι της πόλης κατασκευάστηκαν με έξοδα των ίδιων των Φιλιατρινών. Το σιντριβάνι παραγγέλθηκε το 1871, επί Δημαρχείας Χρ. Καραβίτη, στη Φλωρεντία, με τη φροντίδα του Ιταλικής καταγωγής συμπολίτη μας, ιατρού Άγγελου Μάϊνου, ο οποίος είχε αναλάβει και την παραγγελία του ρολογιού σε εργοστάσιο του Μιλάνου. Στην είσοδο της πόλης αν δείτε μία μινιατούρα του Πύργου του Άιφελ μην μπερδευτείτε, ούτε στο Παρίσι είστε ούτε παραισθήσεις έχετε από το ταξίδι. Πρόκειται για ένα ομοίωμα μικρών διαστάσεων (26μ.), που φιλοτεχνήθηκε από τον καταγόμενο από τα Φιλιατρά, Χάρυ Φουρνιέ (Χαράλαμπος Φουρναράκης, ο οποίος διέπρεψε ως γιατρός στο Σικάγο). Ο μικρός Πύργος του Άιφελ στα Φιλιατρά υπέστη ανακατασκευή από το δήμο το 2007 και αποτελεί σημείο αναφοράς για την πόλη, τους κατοίκους και τα τουριστικά γκρουπ, που επισκέπτονται την περιοχή. 

Από τα Φιλιατρά καταγόταν ο Σταύρος Μπρουμίδης, πατέρας του μεγάλου ζωγράφου Κωνσταντίνου Μπρουμίδη (προτομή του βρίσκεται στο χώρο του Δημαρχείου), που είχε αποκληθεί «Μιχαήλ Άγγελος του Καπιτωλίου» και αυτό επειδή οι τοιχογραφίες που κοσμούν το Καπιτώλιο των Ηνωμένων Πολιτειών είναι έργο του. Στην περιοχή των Φιλιατρών σώζονται αρκετά μεσαιωνικά και ιδίως βυζαντινά μνημεία. Η μονή του Αγίου Χριστοφόρου, ο ιστορικός ναός της Παναγίας Βλαχέρνας, ο Άγιος Διονύσιος Μόραινας, ο ναός της Αναλήψεως, που είναι ο αρχαιότερος σταυρεπίστεγος, ναός του κόσμου (12ος αι.) και η Ιερά μονή Ευαγγελίστριας.

ΑΓΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ.

Ο οικισμός της Αγίας Κυριακής είναι ένα παραθαλάσσιο ψαροχώρι, πανέμορφο με υπέροχη παραλία, στο οποίο μένουν 197 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Έχει ένα μικρό λιμανάκι όπου από εκεί ξεκινάνε για ψάρεμα οι ντόπιοι και όχι μόνο. Στα τέλη του 19ου έως τις αρχές του 20ου αιώνα, υπήρξε λιμάνι με εξαγωγική δραστηριότητα στο διεθνές εμπόριο σταφίδας. Σιωπηροί μάρτυρες αυτής της έντονης εμπορικής δραστηριότητας, παραμένουν, η προβλήτα του λιμανιού και το εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο επεξεργασίας σταφίδας. Στην τοποθεσία της Αγίας Κυριακής τοποθετείται κατά μια εκδοχή η Αρχαία Εράνα. Το ιερό της Εράνας πιστεύεται ότι ήταν αφιερωμένο στον “Εραναίο” Ποσειδώνα. Μαρμάρινη κεφαλή αγάλματος που αποδίδεται σε αυτόν, χάθηκε κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Πάνω στα ερείπια του ιερού της Αρχαίας Εράνας ανοικοδομήθηκε τον 4ο μ.χ. αιώνα Πεντάκλιτος Παλαιοχριστιανική Βασιλική. Κατά τις ανασκαφές βρέθηκαν 345 νομίσματα του 6ου αιώνα τα οποία εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Κατά την Ρωμαϊκή κατοχή κτίστηκαν και τα ομώνυμα λουτρά.

Ο χώρος έχει κηρυχθεί επίσημα αρχαιολογικός σύμφωνα με υπουργική απόφαση: ΥΑ 15904/24-11- 1962 (ΦΕΚ473/Β/17-12-1962) Παλαιοχριστιανική Βασιλική – Υστερορωμαϊκά λουτρά. Σήμερα διασώζεται το πλακόστρωτο του μώλου και ο τοίχος του, χτισμένα με πέτρες από τα ερείπεια της αρχαίας Εράνας. Μετά την απαλευθέρωση του 1821, εποχή που κτίστηκε το λιμάνι, μη γνωρίζοντας την αξία των αρχαίων ερειπίων οι άνθρωποι πήραν τις πέτρες για τις κατασκευές αυτές.

ΑΓΙΑ ΠΕΘΑΜΕΝΗ.

Οικισμός της Τ.Κ Φιλιατρών που σήμερα διοικητικά υπάγεται στο Δήμο Τριφυλίας και έχει 23 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

ΑΓΡΙΛΟΣ = ΑΓΡΙΛΗΣ ΦΙΛΙΑΤΡΩΝ

Η ομορφιά της περιοχής μας, ο ευλογημένος τόπος με τους προοδευτικούς ανθρώπους του αλλά και τους άριστους καλλιεργητές της γης που ξέρουν να παράγουν όλα τα νόστιμα προϊόντα της Μεσογειακής γης. Ο Αγρίλης μας, με το απέραντο Ιόνιο που πάνω του καθρεφτίζονται τα κόκκινα ηλιοβασιλέματα και τα θεϊκά φεγγάρια που κάνουν την σκέψη μας να χάνεται. Ο Αγρίλης είναι σήμερα ένα μαγευτικό παραθαλάσσιο θέρετρο με πολλές εξοχικές κατοικίες, αθλητικές εγκαταστάσεις αλλά και σημαντικές αγροτικές καλλιέργειες. Πιθανότατα πήρε το όνομά του από τις πολλές άγριες ελιές που υπήρχαν εκεί παλαιότερα. Ήταν κατοικημένος και στην εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, πράγμα που γίνεται φανερό από την ανακάλυψη διαφόρων τάφων με το χαρακτηριστικό ρωμαϊκό “κονίαμα”.

Μετά τη ρωμαϊκή εποχή και με την ίδρυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, οι κάτοικοι πολλαπλασιάζονται. Το λιμάνι του τότε εξυπηρετούσε το μικρό εμπόριο της επισκοπής Χριστιανουπόλεως. Μάλιστα υπήρχε οδική σύνδεση Χριστιάνων – Αγρίλη , με πλακόστρωτο δρόμο. Στον Αγρίλη δεσπόζει η Παναγία η Αγριλιώτισσα που, κατά τις παραδόσεις, κτίστηκε το 13ο αιώνα πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού (κατά πάσαν πιθανότητα αφιερωμένου στην Αρτέμιδα) με πολλούς θρύλους να συνδέουν το κτίσιμό της με τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιωάννη Παλαιολόγο τον Η’. Ο θρύλος αναφέρει ότι ο Ιωάννης τραυματίστηκε σοβαρά στην περιοχή του Αγρίλη και σώθηκε χάρις στο μικρό εκκλησάκι που υπήρχε στη θέση του σημερινού. Ο Ιωάννης από ευγνωμοσύνη έχτισε εκεί τον σημερινό ναό.

Ο ναός υπέστη σοβαρές ζημιές από τον Ιμπραήμ το 1825 και αποκαταστάθηκε μερικά χρόνια αργότερα από τον καλόγερο Παρθένιο. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας οι περισσότεροι Αγριλιώτες εγκαταστάθηκαν στα Φιλιατρά. Η περιοχή λεηλατήθηκε πολλές φορές από τους πειρατές. Μετά την απελευθέρωση (1838 – 1843) ξεριζώθηκαν οι ελιές κι άρχισε το φύτεμα της σταφίδας. Καράβια από την Ευρώπη έφθαναν στο λιμάνι του Αγριλιού για να φορτώσουν τον εξαιρετικό καρπό. Η περιοχή, όπως και τα Φιλιατρά, γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθιση κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα κυρίως λόγω της φυλλοξήρας που προσέβαλε τους Ευρωπαϊκούς αμπελώνες. Η Μπαράκα φτιάχνεται το 1861 κι ήταν το κέντρο συνάντησης κι εμπορίας της σταφίδας. Το 1865 στον Αγρίλη, αιχμαλωτίστηκε από ληστές ο κατοπινός πρωθυπουργός της Ελλάδας Σωτήριος Σωτηρόπουλος και κρατήθηκε για 36 ημέρες (από 29/7 ως 2/9/1865).

Το 1901 οι Ευρωπαίοι σταφιδοπαραγωγοί έλυσαν με επιτυχία το πρόβλημα της φυλλοξήρας στις σταφιδοκαλλιέργειες και σαν συνέπεια αρχίζει να φθίνει η οικονομία του Αγρίλη, ο οποίος ακολουθεί την
ίδια πορεία παρακμής με τα Φιλιατρά. Από το 1950 αρχίζουν οι «ποτιστικές καλλιέργειες». Από το 1970 ο Σύλλογος «Όμιλος Φίλων Αγρίλη» προσφέρει σημαντικότατο έργο στη πρόοδο του Αγρίλη.
Στον Αγρίλη, επίσης, υπάρχει και το «Κάστρο των Παραμυθιών» ένα έργο αμφισβητούμενης αισθητικής που όμως προσελκύει πολλούς επισκέπτες. Είναι ένα από τα έργα που προσέφερε στη πόλη του ο Χαράλαμπος Φουρναράκης (ιατρός στην Αμερική). Σήμερα ο Αγρίλης, ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες, προσελκύει πολλούς επισκέπτες στις αθλητικές του εγκαταστάσεις, για φαγητό στη Μπαράκα και καφέ στο Μύλο.

ΓΙΟΛΑΚΑ.

Μικρός οικισμός του τ. Δήμου Φιλιατρών με 36 κατοίκους.

ΚΟΥΝΤΡΙΟΝ.

Μικρός οικισμός του πρώην Δήμου Φιλιατρών και νυν Δήμου Τριφυλίας, με 49 κατοίκους.

ΛΑΓΚΟΥΒΑΡΔΟΣ.

Γνωστή και υπέροχη παραλία των Γαργαλιάνων, κοντά στο άλλο ψαροχώρι τη Μαραθόπολη. Διοικητικά και αυτό το χωριό υπάγεται στο Δήμο Τριφυλίας και έχει 59 κατοίκους.

ΛΙΜΕΝΑΡΙ.

Το Λιμενάρι είναι το  παραλιακό τμήμα και η διέξοδος των Φιλιατρών προς την υπέροχη παραλία που διαθέτει. Απέχει 2 μόλις χιλιόμετρα από την πόλη των Φιλιατρών και διαθέτει αρκετές εξοχικές κατοικίες. Είναι ένας από τους τουριστικούς προορισμούς της περιοχής και ενώ το χειμώνα διαθέτει περί τους 102 μόνιμους κατοίκους, το καλοκαίρι αυτοί πολλαπλασιάζονται αφού η φυσική του ομορφιά προσελκύει κόσμο τους θερινούς μήνες .

Σε απόσταση μόλις 1 χμ. από τα Φιλιατρά βρίσκεται το Λιμενάρι, το οποίο αποτελεί το επίνειο των Φιλιατρών. Στο Λιμενάρι αξίζει να δει κανείς τη «Μπανιέρα», ένα πολύ μικρό κολπίσκο που εισχωρεί σε πανύψηλα βράχια, ενώ αν μείνετε μέχρι το δειλινό η δύση του ηλίου στον θαλασσινό ορίζοντα θα σας χαρίσει ένα απίστευτο μενεξεδένιο ηλιοβασίλεμα, που κάθε εποχή του χρόνου έχει την δική του χάρη. Στην περιοχή, τα τελευταία χρόνια, έχουν ανθίσει πολλές υποδομές, που μπορούν να ικανοποιήσουν όλες τις απαιτήσεις και προσφέρουν όλες τις προδιαγραφές για να κάνετε άνετα τις αποδράσεις σας στις κοντινές- ή και πιο μακρινές- ομορφιές της περιοχής.

ΜΕΡΟΛΙΘΙ.

Μικρός οικισμός του πρώην Δήμου Φιλιατρών, του σημερινού Δήμου Τριφυλίας.

ΣΤΟΜΙΟΝ.

Μικρό παραλιακό χωριό με χρυσαφένια αμμουδιά και πεντακάθαρη γαλαζοπράσινη θάλασσα, κομμάτι του υπέροχου Ιονίου, όπου συγκεντρώνει την προσοχή χιλιάδων Ελλήνων και ξένων που προτιμούν το Στόμιο για να κάνουν το μπάνιο τους. Το Στόμιο είναι οικισμός των Φιλιατρών με 32 κατοίκους που υπάγεται στο Δήμο Τριφυλίας.

2) T.K ΕΞΟΧΙΚΟY = ΚΑΤΣΙΜΠΑΛΗ:

Το Εξοχικό είναι ένας πεδινός οικισμός με υψόμετρο 60 μέτρα και πληθυσμό 179 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Η ακτή απέχει λιγότερο από 2 χλμ στα δυτικά και εκεί βρίσκεται η παραλία Στομίου, στις εκβολές του ποταμού. Υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Φιλιατρών και αποτελεί έδρα του Δημοτικού Διαμερίσματος Εξοχικού, που περιλαμβάνει μόνον τον ομώνυμο οικισμό. Μέχρι το 1961 ονομαζόταν Κατσίμπαλη. Το 1950 αριθμούσε 240 κατοίκους, διέθετε δημοτικό σχολείο και τηλέφωνο, και αποτελούσε ιδία κοινότητα της επαρχίας Τριφυλίας. Για την παλιά του ονομασία υπάρχουν δύο ερμηνείες: η πρώτη υποστηρίζει ότι πήρε το όνομά του από τον Τούρκο τοπικό αγά Κατσίμπαλη, ενώ η δεύτερη από ένα πρωτοπαλίκαρο του Κολοκοτρώνη που λεγόταν Κατσίμπαλης. Το Εξοχικό είναι οικισμός των μέσων του 19ου αιώνα και ιδρύθηκε από Αρκάδες, οι περισσότεροι από τους οποίους ήρθαν από την Αλωνίσταινα. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία (ελαιοκομία και άλλες δενδροκαλλιέργειες)

3) T.K MΑΛΗΣ:

Η Μάλη ήταν ένα Χωρίο με 90 κατοίκους περίπου το 2001 και 10 χρόνια μετά το 2011 έχει 17 κατοίκους. Είναι πάνω από τα Φιλιατρά, έχει δε υψόμετρο περί τα 940μ. και μέχρι το 2010 ανήκε στο Δήμο Φιλιατρών, ενώ σήμερα ανήκει στο Δήμο Τριφυλίας.

4) T.K ΠΛΑΤΗΣ = ΚΑΝΑΛΟΥΠΟΥ:

Η Πλάτη είναι ένας πεδινός οικισμός (υψόμετρο 30 μέτρα, πληθυσμός 174 κάτοικοι, σύμφωνα με την απογραφή του 2001, ενώ στην αντίστοιχη απογραφή του 2011 έχει 71 κατοίκους), που βρίσκεται στον Δήμο Τριφυλίας του Νομού Μεσσηνίας. Βρίσκεται στη δυτική πλευρά του νομού και σε απόσταση 77 χλμ. από την πρωτεύουσα του Νομού Καλαμάτα, και βορειοανατολικά και σε απόσταση 9 χλμ. από τα Φιλιατρά, κάτω από το βουνό της Μάλης. Μέχρι και το 2010, υπαγόταν διοικητικά στον τ. Δήμο Φιλιατρών και από το 2011 στο Δήμο Τριφυλίας και αποτελεί έδρα του Δημοτικού Διαμερίσματος Πλάτης, που περιλαμβάνει μόνον τον ομώνυμο οικισμό. Μέχρι το 1961 ονομαζόταν Καναλουπού. Με αυτό το όνομα υπάρχει σε Ενετικό κατάλογο του 1690 και αναφέρεται ότι είχε 127 κατοίκους. Από την περιοχή της Πλάτης ξεκινούν οι πηγές που φέρνουν τα νερά τους στη δεξαμενή των Φιλιατρών. Σ’ εκείνο το σημείο υπήρχαν παλαιότερα και τρεις γραφικοί νερόμυλοι.

5) T.K ΧΑΛΑΖΟΝΙΟΥ:

Το χαλαζόνι είναι χωριό του Νομού Μεσσηνίας και ανήκει στον Δήμο Τριφυλίας. Βρίσκεται ανάμεσα στα Φιλιατρά και την Κυπαρισσία 2,5 χιλ. πάνω από τον εθνικό δρόμο. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 110μ. και απέχει 260 χιλ. από την Αθήνα.Ιστορικά το Χωριό άλλαξε 4 θέσεις, ξεκίνησε από τον Αγρίλη στο κτήμα Σωτηρόπουλου, στην συνέχεια για λόγους ασφαλείας (συχνές επιθέσεις κουρσάρων) αναγκάστηκαν οι κάτοικοι να κτίσουν το χωριό 200-300 μέτρα πάνω από την εθνική οδό κοντά στα Διπόταμα. Η τοποθεσία αυτή λέγεται Κάτω Χωριό. Για τους ίδιους λόγους μεταφέρεται στη θέση που απέχει 300μ. νότια του σημερινού χωριού στην τοποθεσία Παλιοχώρι. Υπάρχουν κατάλοιπα συνοικισμού, τα θεμέλια εκκλησίας Αγ. Νικολάου και τάφοι που έγιναν γνωστά από πρόχειρη ανασκαφή που έκανε ο Γεώργιος Συρεκέλας με χωριάτες. Μια παράδοση θέλει τα δύο χωριά σύγχρονα.

Ο χώρος ήταν σκεπασμένος με μεγάλα πυκνά δένδρα, παρείχε ασφάλεια και ήταν δύσκολη η επιδρομή από κουρσάρους. Για το όνομα του χωριού υπάρχουν διάφορες εκδοχές, κατά μία εκδοχή προήλθε από Η ΚΑΛΗ – ΖΩΝΗ (είχε καλή ζώνη προστασίας από τους κουρσάρους) ή (καλή ζώνη – εύπορη περιοχή όπως πραγματικά είναι) όπου με το πέρασμα του χρόνου έγινε ΚΑΛΗΖΩΝΗ….ΧΑΛΑΖΩΝΗ και τελικά ΤΟ ΧΑΛΑΖΩΝΙ, κατά άλλη εκδοχή το όνομα προήλθε από ΧΑΛΑΣΜΕΝΗ – ΖΩΝΗ (λόγω των πολλών αλλαγών θέσης) και με τον καιρό εξελίχθη σε ΧΑΛΑΖΩΝΙ. ΤΟ ΧΑΛΑΖΩΝΙ και τρίτη εκδοχή προέρχεται από το Χαλαζωνίτης (1) επίθετο κατοίκου. Ο επισκέπτης μπορεί να δει απομεινάρια των Χαλαζωνίτικων νερόμυλων (του Χρόνη) Βόρεια του Χωριού (στη Δέση) στο δρόμο για τα Μεσοράχια. Οι νερόμυλοι λειτουργούσαν το καλοκαίρι μόνο νύχτα με νερό που ερχόταν από την Καναλουπού, μέσω του ρέματος Δέση. Με το ίδιο νερό ποτιζόταν ο κάμπος του Χαλαζωνίου μέσω αυλακιού. Την σειρά ποτίσματος την καθόριζε ο νεροφύλακας που οριζόταν από τους ενδιαφερόμενους οι οποίοι πότιζαν συνήθως νύχτα. Επίσης, μπορεί να κάνει βόλτα μέσα από όμορφο μονοπάτι, σκεπασμένο από τον ίσκιο των δένδρων, στο παλιό πηγάδι Νότια του χωριού στο ρέμα (Σκατέλο) ανάμεσα στο νέο Χωριό και το παλαιό. Από το πηγάδι αυτό έπαιρνε νερό το χωριό παλαιά πριν το 1885 (κατασκευάστηκε δεξαμενή) αλλά και σε νεώτερα χρόνια όποτε δεν είχε νερό η δεξαμενή.

6) Τ.Κ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΠΟΛΗΣ = ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ:

Χωριό της ορεινής Τριφυλίας που απέχει 12 χιλιόμετρα από τη πόλη των Φιλιατρών με 302 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Η διαδρομή για το χωριό από τη πόλη των Φιλιατρών αποτελεί μια μελωδία της φύσης. Πανδαισία χρωμάτων, αποτέλεσμα της πλούσιας βλάστησης, συντροφεύει το περιηγητή μέχρι την είσοδο του στο χωριό. Στην είσοδο της Χριστιανούπολης η σήμανση αναγράφει «Χριστιάνοι». Ο  επισκέπτης θα διστάσει για λίγο μα μόλις αντικρίσει το ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα (την Αγια Σοφιά του Μοριά κατά τη παράδοση) κάθε σύννεφο αμφιβολίας θα παραμεριστεί από τη σκέψη του. Παλαιά σπίτια καλοδιατηρημένα γεμάτα ζωή και πηγές με κρυστάλλινα νερά στο κέντρο του χωριού προϋπαντίζουν τον επισκέπτη. Δίπλα από τις πηγές και τη λιμνούλα με τις πάπιες που παιχνιδίζουν στα νερά της υπάρχει η ταβέρνα του χωριού.

Τόπος συνάντησης των κατοίκων συνάμα «όαση» για το κουρασμένο περιηγητή του τόπου. Προσφέρεται για στιγμές χαλάρωσης συνοδευόμενες με γευστικά εδέσματα. Το Δημοτικό Διαμέρισμα Χριστιάνοι ή  Χριστιανούπολη, που είναι κτισμένο στη δυτική πλαγιά του όρους Αιγάλεω, υπήρξε μια πολυάνθρωπη και ακμάζουσα πολιτεία, έδρα Μητροπολίτη, την οποία ελάμπρυναν εξέχουσες μορφές της Ελληνικής  Ορθοδοξίας. Ο Αρχαίος Βυζαντινός Ναός (του 110 αι., 1070-1075), που είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, είναι το στολίδι του χωριού, το καύχημα του Μοριά. (Αγιά Σωτήρα στο Μοριά και Αγιά Σοφιά στην Πόλη).